Basınç, birim yüzeye uygulanan kuvvet olarak tanımlanır. Hem katılar hem sıvılar hem de gazlar basınç oluşturabilir. Katılarda basınç, uygulanan kuvvetin yüzey alanına bölünmesiyle hesaplanır. Sıvılarda ve gazlarda basınç, derinlik, sıcaklık ve yoğunluk gibi faktörlere bağlı olarak değişir. Bu ders notu, basıncın farklı maddelerde nasıl oluştuğunu ve hangi değişkenlerin basıncı etkilediğini öğrenmenizi sağlayacak. Özellikle LGS müfredatında sıvı basıncı, gaz basıncı ve katıların basıncı önemli bir yere sahiptir. Günlük hayatta karşılaştığımız birçok durum basınçla ilgilidir. Bu notlar, sınav hazırlığı yaparken konuya dair önemli bilgileri anlamanızı ve testlerde başarılı olmanızı kolaylaştıracaktır.

8. Sınıf Lgs Basınç Testleri

8. Sınıf Lgs Basınç Ders Notu

Bu bölümde; katı ve sıvı basıncını etkileyen değişkenleri ve bu değişkenler arasındaki ilişkiyi öğreneceğiz. Gazların da basınç uyguladığını, katı, sıvı ve gazların basınç özelliklerinin günlük yaşam ve teknolojideki uygulamalarının örneklerini göreceğiz.

• Birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvete basınç denir.
• Katı cisimlerin basıncı, cismin ağırlığına ve yüzey alanına bağlıdır.

Dikdörtgenler prizması şeklindeki özdeş cisimlerle hazırlanan şekildeki düzeneklerden 2 numaralı düzenekte sünger daha çok sıkışır.
2 numaralı düzenekte, süngere uygulanan basınç daha fazladır.

Not: Katıların yüzey alanı sabit kalmak şartıyla ağırlığı arttıkça yüzeye uyguladıkları basınç artar.

• Dikdörtgenler prizması şeklindeki cisim 1 ve 2 numaralı düzeneklerdeki gibi süngerin üzerine konulduğunda 1 numaralı düzenekte sünger daha fazla sıkışır.

1. düzenekte süngere uygulanan basınç daha fazladır.

Not: Katıların ağırlığı sabit kalmak şartıyla yüzey alanı azaldıkça yüzeye uyguladıkları basınç artar.

• Katılar, üzerine uygulanan kuvveti, yönünü ve şiddetini değiştirmeden aynı büyüklükte iletir ancak basıncı aynı büyüklükte iletmez. Yüzey alanına bağlı olarak basınç oluşturur.

Çekiçle çiviye vurduğumuzda uyguladığımız kuvvet, yönü ve şiddeti değiştirilmeden çivinin başına, oradan da ucuna aktarılır. Fakat çivinin ucunun yüzey alanı daha küçük olduğu için buradaki basınç daha büyük olur.

• Katı basıncının günlük hayat ve teknolojideki uygulamalarında, basıncın artırılması ya da azaltılmasına yönelik düzenlemeler yapılır.

Katı basıncının uygulamalarına aşağıdaki örnekler verilebilir:

• İğne, bıçak, çivi, raptiye gibi araçların uçları sivri yapılarak basıncın artırılması sağlanır.
• Tank ya da iş makinesi gibi araçlarda palet kullanılır ya da tekerlekleri geniş yüzeyli yapılır. Böylece aracın yere yaptığı basınç azaltılarak aracın toprağa gömülmesi önlenir.
• Trenlerin ve tırların tekerlek sayısının çok olmasının sebebi, raylara ve yollara uyguladıkları basıncın az olmasını sağlamaktır.
• Karlı havalarda ayakkabıların altına palet takılır. Böylece yüzey alanı artırılarak yere uygulanan basınç azaltılır ve karda rahat yürümemiz sağlanır.
• Kışlık botların tabanları daha geniştir. Böylece yere uygulanan basıncın azaltılması sağlanır.

Bazı canlıların vücut yapıları da basıncın az ya da çok olmasını sağlayacak şekildedir:

• Develerin ayak tabanları geniştir. Böylece çölde kuma çok batmadan yürür.
• Kutup ayılarının bacak boyu kısa, ayak tabanları geniştir. Bu durum, karda rahat yürümelerini sağlar.
• Ördeklerin ayakları perdelidir. Böylece aynı ağırlıktaki ördekler, tavuklara göre bulundukları zemine daha az batar.

Çözümlü Örnek Sorular

Soru 1:

Bir öğrenci, dikdörtgen bir masanın üzerine bir kutu yerleştiriyor. Kutu, masanın yüzeyine 500 Newton kuvvet uyguluyor ve taban alanı 0,5 metrekare. Öğrenci, kutunun masa üzerindeki basıncını hesaplamak istiyor. Kutu masa üzerinde kaç pascal basınç oluşturur?

A) 500 Pa
B) 1000 Pa
C) 2000 Pa
D) 250 Pa

Çözüm: Basınç formülü: Basınç = Kuvvet / Yüzey Alanı
Basınç = 500 N / 0,5 m² = 1000 Pa
Doğru cevap: B)

Soru 2:

Bir öğrenci, kapalı bir şırıngada gazın basıncını incelemektedir. Şırınganın pistonunu yavaşça ittiğinde gazın basıncının arttığını gözlemler. Basıncın artmasının temel sebebi nedir?

A) Gaz moleküllerinin sayısının artması
B) Gaz moleküllerinin hızının azalması
C) Gazın hacminin azalması
D) Gazın sıcaklığının düşmesi

Çözüm: Hacim küçüldüğünde, gaz molekülleri daha küçük bir alanda daha sık çarpışır, bu da basıncı artırır.
Doğru cevap: C)

Soru 3:

Bir öğrenci, 20°C’deki bir lastiğin içindeki gazın basıncını ölçüyor. Aynı lastiği güneşte bıraktığında lastik içindeki hava basıncının arttığını fark ediyor. Lastik içindeki basıncın artmasının nedeni nedir?

A) Gaz moleküllerinin hızlarının artması
B) Gaz moleküllerinin sayısının azalması
C) Gaz moleküllerinin birbirine yapışması
D) Lastiğin hacminin büyümesi

Çözüm: Sıcaklık arttıkça gaz molekülleri daha hızlı hareket eder ve daha sık çarpışarak basıncı artırır.
Doğru cevap: A)

Soru 4:

Ali, farklı derinliklerdeki sıvı basıncını inceliyor. Derinlik arttıkça sıvı basıncının arttığını gözlemliyor. Ali, deniz seviyesinde ve 10 metre derinlikte yaptığı ölçümlerle hangi sonuca varabilir?

A) Basınç, derinlik arttıkça azalır.
B) Basınç, derinlik arttıkça artar.
C) Derinlik basıncı etkilemez.
D) Sıvı yoğunluğu basıncı artırır ama derinlik etkilemez.

Çözüm: Sıvı basıncı, sıvının derinliği arttıkça artar.
Doğru cevap: B)

Soru 5:

Bir barometre, deniz seviyesindeki hava basıncını ölçüyor. Deniz seviyesinden yüksek bir tepeye çıkıldığında hava basıncı nasıl değişir?

A) Yükseklerde hava basıncı artar.
B) Yükseklerde hava basıncı azalır.
C) Yükseklik hava basıncını etkilemez.
D) Hava basıncı, sıcaklıkla aynı oranda artar.

Çözüm: Yükseklik arttıkça hava yoğunluğu azalır ve bu da hava basıncının düşmesine neden olur.
Doğru cevap: B)