1838 Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi
Osmanlı Devleti Fatih Dönemi’nde Venedik’e kapitülasyon hakkı tanıyarak yabancı devletleri Osmanlı ile yoğun ticaret yapmaya teşvik etme geleneğini başlatmıştı. Sonraki süreçte kapitülasyon hakkı tanıdığı devletler artmış bu durum gelirlerin azalmasına etki etmişti. Zira kapitülasyon hakkı olan devlet kendi büyük kar elde ederken Osmanlı Devleti’nin bundan çıkarı çok azdı. 1740’ta kapitülasyonlar önce Fransa’ya ardından diğer hakkı olanlara süresiz olarak uzatıldı.
Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında 1820’de gümrük tarifesi antlaşması yapıldı. 1834’te yenilenmesi görüşmeleri başladı. 1838’de Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi imzalandı.
Buna göre;
- İngilizlere istediği ürünü ihraç edebilme
- İngiliz tüccarlara zarar ederlerse devletin bunu tazmin etme
- İngiliz tüccarlardan iç gümrük vergisi almama
- İhracattan alınacak vergi %12
- İthalattan alınacak vergi %5
gibi haklar tanındı. Bu anlaşma 7 yıllığına imzalandı. Bu anlaşma birkaç yıl sonra diğer kapitülasyon hakkı olan devletlere tanındı. Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi Osmanlı ekonomisini baltalayan en önemli dış gelişmedir. Osmanlı pazarları ve ekonomi piyasası yabancıların kontrolüne girmiştir.
Çözümlü Soru:
Osmanlı Devleti’nin teknolojik anlamda geri kalması, fabrikalaşma adına yaptığı hamlelerin yetersiz kalması tüm bunların yanında Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi ile pazarlarını yabancıların kontrolüne bırakması ekonomisinin batmasındaki etkili unsurlardır.
Yukarıdaki olumsuz durumun ortadan kaldırılması adına İttihat ve Terakki Partisi ne tür bir politika izlemiştir?
A) Kapitülasyonları tüm devletlere tanıma
B) Verimli arazileri satışa çıkarma
C) Küçük şahıs arazilerini devletleştirme
D) Milli iktisat politikası izlemek
E) Yabancı yatırımcılara yeni haklar tanımak
