Bağlaç Yanlışları

Bağlaçların anlamına uygun kullanılmaması ya da gereksiz kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.

“Ne şair ne âşık ağlamaz.” cümlesinde “yüklem” “ağlamaz” değil “ağlar” şeklinde olmalıdır. Çünkü “ne… ne” bağlacının kullanıldığı cümlelerde yüklem olumsuz olarak kullanılırsa anlatım bozukluğu olur.

“Oraya gidersen Etnografya ya da Kurtuluş Savaşı Müzelerini gezmelisin.” cümlesinde “ya da” bağlacı yerine ”ve” bağlacı getirilmelidir. Çünkü “ya da” bağlacı “iki durumdan birini seçme” anlamı katar fakat cümlede böyle bir durum söz konusu değil.

• Adam, hiçbir konuda ne engel ne de sınır tanımıyor.
  • Yanlışlık: Cümlede “ne… ne de…” bağlacı olumsuz bir cümlede kullanılmış. Ancak bu bağlaç olumsuz bir yapıda değil, olumlu bir yapıda kullanılmalıdır.
  • Doğru Hali: Adam, hiçbir konuda engel de sınır da tanımıyor.
• Bu dünya ne sana ne de bana kalmaz.
  • Yanlışlık: Benzer şekilde, “ne… ne de…” bağlacı olumsuz bir cümlede kullanılmamalıdır.
  • Doğru Hali: Bu dünya ne sana kalır ne de bana.
• İstanbul’a gidersen Üsküdar ya da Beykoz’u gezmelisin.
  • Yanlışlık: “Ya… ya da…” bağlacı burada yanlış kullanılmıştır çünkü bir tercih söz konusu değil, her iki yer de öneriliyor.
  • Doğru Hali: İstanbul’a gidersen Üsküdar ve Beykoz’u gezmelisin.
• Yanlış yapsam da kızmaz ama çok anlayışlıdır.
  • Yanlışlık: “Ama” bağlacı, çelişkili iki ifadeyi bağlar. Ancak burada bağlaç gereksizdir çünkü cümlede çelişkili bir durum yok.
  • Doğru Hali: Yanlış yapsam da kızmaz, çünkü çok anlayışlıdır.
• Düşüncenize katılıyor ama size hak veriyorum.
  • Yanlışlık: “Ama” bağlacı yanlış kullanılmıştır; bu durumda bağlacı kaldırmak cümleyi doğru hale getirir.
  • Doğru Hali: Düşüncenize katılıyorum ve size hak veriyorum.
• Çok yetenekli bir çocuk ama bir o kadar da gayretli.
  • Yanlışlık: “Ama” bağlacı burada gereksizdir çünkü iki olumlu özellik arasında çelişki yoktur.
  • Doğru Hali: Çok yetenekli bir çocuk ve bir o kadar da gayretli.

Çözümlü Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı bir anlatım bozukluğu vardır?

A) Beş tane zor sorulardan çözemediklerinizi söyler misiniz?

B) Eymen’i gördüm, gerekli açıklamaları tek tek yaptım

C) İnsanları sevmeyebilirsiniz; ama saygı duymak zorundasınız.

D) Seni arabamla evinden alıp eşsiz bir gün yaşatacağım.

E) Babam bizi yalnız bırakmaz, elinden geldiği kadar yardım eder.

Cevap: A