KARIŞIM AYIRMA TEKNİKLERİ

Mıknatıslık Etkisi

Demir (Fe), kobalt (Co), nikel (Ni) gibi metaller mıknatıs tarafından çekilir. Bu metallere manyetik metaller denir. Karışımdaki bu metaller mıknatıslık etkisiyle karışımdan ayrılır.

Örneğin; Fe – S (demir-kükürt) karışımından demir, mıknatıslık etkisiyle karışımdan ayrılır. Mıknatıslık etkisiyle ayırma atıklardan konserve, kola kutusu, demir parçaları, çivi gibi kullanılmış demir parçaları ayrılır. Mıknatıslık etkisiyle ayrılan metallerin ayrılması bu ortamlarda yaşayan insanların sağlığı açısından çok önemli yöntemdir.

Tanecik Boyutuna Göre Ayırma

Eleme

Tanecik boyutu farkıyla ayırmada taneciklerin boyutu önemlidir. İnşaatlarda kullanılan kum, kum – çakıl karışımından eleme yoluyla ayrılır.

Süzme

Karışımdaki sıvı fazdan katı fazın ayrılması için uygulanan bir yöntemdir. Kirli havadan temiz havayı ayıran ve arabalarda kullanılan hava filtreleri, makarna suyunu süzen kevgir, demlenmiş çaydan posayı ayıran süzgeç bu işlemde kullanılan araç gereçtir.

Diyaliz

Bu yöntemde kandaki küçük moleküller büyük moleküllerden ayrılır.

Yoğunluk Farkına Göre Ayırma

Ayırma Hunisi

Yoğunlukları farklı sıvı – sıvı heterojen karışımlar, ayırma hunisi yardımıyla bileşenlerine ayrılır. Zeytinyağı – su karışımı ayırma hunisiyle bileşenlerine ayrılır.

Yüzdürme (flotasyon) Yöntemi 

Katı – katı heterojen karışımları ayırmak için kullanılan bir yöntemdir. Kum – talaş karışımı ikisinin de çözünmediği suya karıştırılır. Su yüzeyinde kalan talaş yüzdürme yöntemiyle kumdan ayrılır.

Kaynama Noktasına Göre Ayırma

Ayrımsal Damıtma ile Ayırma

Alkol – su gibi homojen karışımların ayrılmasında kullanılır. Bu yöntemde alkol ve suyun kaynama noktaları farkından yararlanılır. Ham petrol de rafinelerde bu yöntemle bileşenlerine ayrılır.

Basit Damıtma ile Ayırma

Sıvı – katı karışımında basit damıtma yöntemi uygulanır. Örneğin; tuzlu sudan tuz bu yöntemle ayrılır.

Çözünürlük Farkıyla Ayırma

Homojen ve heterojen karışımlar için farklı ayırma yöntemleri uygulanır.

Ayrımsal Kristallendirme Yöntemi

Homojen katı – katı karışımları kristallendirme yöntemi (çözünürlük farkıyla) bileşenlerine ayrılır. Örneğin; tuz – şeker karışımı ayrımsal kristallendirmeyle bileşenlerine ayrılır.

Kristallendirme Yöntemi

Şeker – su karışımından şeker, kristallendirmeyle ayrılır.

Özütleme (ekstraksiyon)

Katı veya sıvı karışımının ilave edilen çözücü yardımıyla karışmış olduğu diğer katı veya sıvıdan ayrılması yöntemidir. Örneğin; çayın demlenmesi.

Erime Noktası Farkına Göre Ayırma

Bir karışımı oluşturan katıların erime noktalarının birbirinden farklı olması gerekir. Ayrıca ısıtılan bu karışımda ilk eriyen madde son eriyen maddeyi çözmemelidir. Örneğin; demir – nikelden oluşan alaşım ısıtıldığında erime noktası düşük olan madde sıvılaşır, yüksek olan katı karışımdan ayrılarak bileşenlerine ayrıştırılır.

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Ayırma ve Saflaştırma Teknikleri

1. Aşağıdaki yöntemlerden hangisi homojen karışımların bileşenlerini ayırmak için kullanılır?
   A) Eleme
   B) Buharlaştırma
   C) Süzme
   D) Mıknatısla ayırma

   Çözüm: Buharlaştırma, homojen karışımlardaki çözücüyü buharlaştırarak bileşenleri ayırmak için kullanılır. Doğru cevap B‘dir.

2. Aşağıdaki ayırma yöntemlerinden hangisi heterojen katı-sıvı karışımları için uygundur?
   A) Süzme
   B) Kristallendirme
   C) Damıtma
   D) Buharlaştırma

   Çözüm: Heterojen katı-sıvı karışımlarında süzme yöntemi uygulanır. Doğru cevap A‘dır.

3. Bir sıvı karışımını bileşenlerine ayırmak için kullanılan yöntem hangisidir?
   A) Süzme
   B) Kristallendirme
   C) Damıtma
   D) Mıknatısla ayırma

   Çözüm: Damıtma, sıvı karışımların bileşenlerini ayırmada kullanılan bir yöntemdir. Doğru cevap C‘dir.

4. Aşağıdaki ayırma yöntemlerinden hangisi farklı kaynama noktalarına sahip sıvıların ayrılmasında kullanılır?
   A) Eleme
   B) Damıtma
   C) Süzme
   D) Yüzdürme

   Çözüm: Damıtma, sıvıların kaynama noktalarına göre ayrılmasını sağlar. Doğru cevap B‘dir.

5. Bir karışımı oluşturan katı maddeleri birbirinden ayırmak için hangi yöntem kullanılır?
   A) Süzme
   B) Mıknatısla ayırma
   C) Kristallendirme
   D) Damıtma

   Çözüm: Mıknatısla ayırma, manyetik özellik gösteren katıların ayrılmasında kullanılır. Doğru cevap B‘dir.

6. Deniz suyundan tuz elde etmek için hangi yöntem kullanılır?
   A) Süzme
   B) Kristallendirme
   C) Buharlaştırma
   D) Damıtma

   Çözüm: Deniz suyundan tuz elde etmek için buharlaştırma yöntemi kullanılır. Su buharlaşır ve geriye tuz kalır. Doğru cevap C‘dir.