Ay, Dünya’nın doğal uydusu ve gece gökyüzündeki en parlak cisimdir. İnsanlık tarihindeki kültürlerde önemli bir yere sahip olan Ay, Dünya etrafında dolanan ve farklı evrelerde görünen bir gök cismidir. Ay’ın yapısı, yüzey özellikleri ve hareketleri, onun Dünya ile olan ilişkisini anlamamıza yardımcı olur. Bu yazıda, Ay’ın özelliklerini ve Dünya etrafındaki hareketlerini inceleyerek bu büyüleyici gök cisminin temel özelliklerini keşfedeceğiz.
Ay’ın Özellikleri ve Hareketleri Ders Notu
- Bir gezegenin etrafında dolanan herhangi bir gök cismine o gezegenin doğal uydusu denir.
- Ay, Dünya’mızın tek doğal uydusudur.
- Ay, Dünya’nın etrafındaki dolanma hareketini yaklaşık 27 gün 8 saatte tamamlar.
- Şekli bir futbol topu gibi küreye benzer.
- Ay, bir ışık kaynağı değildir. Güneş’ten aldığı ışığı yansıttığı için parlak görünür.
- Ay’ın yüzeyi toz ile kaplıdır.
- Ay’da kayalıklar, dağlar, vadiler ve meteorların çarpması sonucu oluşan çukurlar bulunur. Bu çukurlara krater denir.
- Ay, kendi ekseni etrafında saat yönünün tersine döner. Dünya’nın etrafında saat yönünün tersine dolanır ve Dünya ile birlikte Güneş’in etrafında saat yönünün tersine dolanır.
- Ay’a Dünya’dan bakıldığında hep aynı yüzeyi görünür. Bunun sebebi Ay’ın kendi etrafında dönme süresi ile Dünya etrafında dolanma süresinin aynı olmasıdır.
- Ay’ın atmosferi yok denilecek kadar azdır. Bu yüzden Ay’da yağmur, kar, rüzgar gibi hava olayları görülmez.
- Ay’da hava olayları görülmediği için burada oluşan izler kaybolmaz. O yüzden astronotların Ay üzerindeki ayak izleri hâlen orada durmaktadır.
- Ay’ın atmosferi yok denilecek kadar az olduğu için yüzeyine çok sayıda meteor düşmektedir.
- Ay’da gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok fazladır. Bu yüzden kayalar parçalanarak kum ve toza dönüşür.
- Ay’da sıcaklığın gündüz 107 °C’ye kadar çıktığı, gece ise -153 °C’ye kadar düştüğü tespit edilmiştir.
- İç sıcaklığını kaybettiği için Ay’da volkanik patlamalar görülmez.
- Ay’ın çapı 3476 km’dir. Yani Dünya’nın çapının yaklaşık dörtte biridir.
- Ay’ın kütlesi, Dünya’nın kütlesinden daha küçüktür. Bu yüzden çekim kuvveti Dünya’nın 1/6‘sı kadardır.
- Dünya’daki gel-git (med-cezir) olayları, Ay’ın çekim kuvvetinin etkisi ile yaşanır.
- Ay’ın Dünya’ya olan uzaklığı yaklaşık 384.000 kilometredir. Güneş’in Dünya’ya olan uzaklığı ise yaklaşık 149,5 milyon kilometredir.
- Güneş’in boyutunun bir basketbol topu kadar olduğunu düşünürsek, Dünya’nın boyutunun bir mercimek tanesi, Ay’ın boyutunun ise bir toplu iğnenin başı kadar olduğu söylenebilir.
- Ay, Güneş’ten daha küçük olmasına rağmen Güneş’e göre Dünya’ya daha yakın olduğu için Dünya’dan baktığımızda Ay ile Güneş’i yaklaşık aynı büyüklükteymiş gibi görürüz.
Uzay Yolculuğu
- Ay’a ilk ayak basan astronot Neil Armstrong‘dur.
- Neil Armstrong, Ay’a 16 Temmuz 1969’da Apollo-11 uzay aracı ile 3 günde gitmiştir.
- Uzay’a ilk çıkan insan Yuri Gagarin‘dir.
- Yuri Gagarin, ilk uzay seyahatini 12 Nisan 1961’de Vostok adlı uzay aracı ile Dünya’nın yörüngesinde tur atarak yapmıştır.
Ali Kuşçu: Ay’ın ilk haritasını çizdiği için NASA tarafından Ay’ın bir bölümüne Ali Kuşçu ismi verilmiştir. Bunun yanı sıra Ay üzerinde bulunan kraterlere Tycho (Tayko), Kopernik ve Kepler gibi bir çok bilim insanının ismi verilmiştir. Ayrıca Ali Kuşçu, İstanbul’un enlem ve boylamlarını ölçmüştür.
