ATOMUN UYARILMASI

Isıtarak Uyarma

İ Hidrojen atomunda normal halde elektron temel hâlde buIunur. Hidrojen atomu ısıtıldığında elektronun enerjisi artar ve elektron bir üst yörüngeye sıçrar.

Çarpıştırarak Uyarma

Atomlar, yüksek sıcaklık ve basınçta birbirleriyle esnek olmayan çarpışmalar sonucu yeterli enerji kazanırsa değişik
enerji düzeylerine uyarılırlar.

Elektronla Uyarma (Elektron Bombardımanı)

Atom üzerine gönderilen bir elektron atomla esnek ya da esnek olmayan çarpışma yapabilir.

Elektronun, uyarma için yeterli enerjisi yoksa, atomla esnek çarpışma yaparak enerji kaybetmeden ortamı terk eder.

Elektronun yeterli enerjisi varsa, esnek olmayan çarpışma yaparak uyarma için gerekli enerjiyi atoma aktarabilir. Elektronun bu uyarmadan sonra enerjisi kalmışsa bu enerjiyle hareketine devam eder.

Yeterli enerjisi olan elektronlar peş peşe birden fazla atomu uyarabilir.

Yeterli enerjisi olan elektronlar atomu herhangi bir seviyeye uyarabilir, mutlaka yapabildiği en yüksek enerjili uyarmayı yapması gerekmez.

Yeterli enerjisi olan elektronlar atomdan elektron kopararak iyonlaşmasını da sağlayabilir.

Fotonla Uyarma

Bir foton ancak enerjisi, atomun üst enerji seviyelerinden herhangi birisi ile temel hâl arasındaki farka eşit olduğu zaman bir atomu uyarabilir. Fotonun enerjisi bu değerden az ya da fazla ise atomu uyaramaz.

Bir foton atomla etkileştiğinde taşıdığı enerjinin tamamını atoma aktarabildiği gibi hiç enerji kaybetmeden de (esnek
çarpışma yaparak) atomu terk edebilir.

Bir fotonun enerjisi, temel haldeki atomlardan birden fazlasını uyarmaya yetse bile bunu yapamaz, ancak bir atomu uyarabilir. Çünkü fotonun enerjisi bölünmez.

Enerjisi iyonlaşma enerjisine eşit ya da büyük olan bir foton hiç uyarma yapmadan, esnek çarpışma yaparak atomu terk edebileceği gibi, bir elektronu atomdan kopararak atomu iyonlaştırabilir. Fotonun bundan arta kalan enerjisi varsa onu da kopardığı elektrona verir.

Uyarma yapan fotonlar, atom tarafından soğurulmuş olur.

Farklı enerjili bazı fotonların atomla etkileşim alternatifleri şekildeki gibidir.

Örnek Soru:

Çözüm: Fotonların temel haldeki bir atomu uyarabilmeleri için fotonların enerjileri tam tamına, atomun enerji düzeylerinin enerji değerlerine eşit olmalıdır. Aksi taktirde foton atomu uyaramaz. Çünkü fotonun enerjisi bölünmez. Ya hepsini verip kendisi kaybolur, ya da hiç enerji vermez. r ve s fotonlarının enerjileri atomun enerji diyagramındaki değerlere tam tamına eşit olduğu için atomu uyarabilirler. p fotonu ise uyaramaz. Cevap D