Dünya’yı çepeçevre kuşatan gaz tabakasına atmosfer denir. Bileşiminde %78 azot, %21 oksijen ve %1 diğer gazlar (su buharı, CO2 tozlar) bulunur. Atmosfer, fiziksel ve kimyasal özellikleri birbirinden farklı katmanlardan oluşmuştur. Bunlar, Troposfer, Stratosfer, Ozonosfer, Mezosfer, İyonosfer ve Ekzosferdir.

Atmosferin Katmanları

Troposfer

• Atmosferdeki gazların yaklaşık 3/4’ü bu katmandadır.
• Su buharının (nem) tamamı troposferde bulunduğundan bütün iklim olayları burada gerçekleşir.
• Daha çok yeryüzünden yansıyan ışınlarla ısındığından yükseldikçe her 200 metrede sıcaklık 1°C azalır.
• Yatay ve dikey doğrultuda hava hareketleri gerçekleşir. (Rüzgar ve buharlaşma gibi)
• Troposferin üst kısmında tropopoz adı verilen bir geçiş katmanı bulunmaktadır.
• Kalınlığı Ekvator çevresinde fazla, kutuplar çevresinde azdır.

Troposfer katmanının kalınlığının Ekvatordan kutuplara doğru azalmasının başlıca nedenleri;

• Sıcaklık ortalamasının Ekvator’da fazla, kutuplarda az olması
• Yer çekimi kuvvetinin Ekvator’da az, kutuplarda fazla olması
• Çizgisel hızın Ekvator’da fazla, kutuplarda az olması şeklinde sıralanabilir.

Stratosfer

Troposfer’in üzerinden başlayan stratosferde sıcaklık genel olarak -55″C olup yatay hava hareketleri görülür.

Ozonosfer

Güneşten gelen zararlı mor ötesi ışınları süzerek yeryüzündeki canlı yaşamının devamını sağlayan ara bir katmandır. Bu katman stratosfer ile mezosfer arasında 19-45 km’ler arasında yer alır.

Mezosfer (Kemosfer – Şemosfer)

Kimyasal bazı reaksiyonların gerçekleştiği bu katmanda meteorların yanması ve parçalanması gerçekleşmektedir.

Termosfer

Mezosferden sonra bulunan katmandır. Atmosfer katmanlarının en sıcak olanıdır. Sıcaklığı yaklaşık 1.000-1.650°C arasında değişir. Aurora denen Kutup Işıkları bu katmanda görülür. Gazların bu katmanda iyonlarına ayrılmış olması, radyo dalgalarını iyi iletmesine neden olmuştur.

Ekzosfer

Atmosferin en dış katmanıdır. Yer çekiminin en az olduğu katmandır. Haberleşme uyduları bu katmana yerleştirilir.

Atmosferin özellikleri

• Canlı yaşamı için uygun ortam oluşturur.
• Yeryüzünün aşırı derecede ısınmasını ve soğumasını engeller.
• Güneş’ten gelen zararlı ışınları tutar ve geriye yansıtır.
• Güneş ışınlarını dağıtarak (difüzyon olayı) doğrudan güneş ışığı almayan gölge yerlerin de ısınmasını ve aydınlanmasını sağlar.
• İklim olaylarının (yağış, rüzgar vb.) gerçekleşmesine neden olur.
• Yeryüzünü meteor (gök taşı) yağmurlarından korur.
• Atmosferde çok küçük oranlarda bulunmasına rağmen karbondioksit ve su buharının iklim olayları üzerinde etkisi büyüktür.
• Karbondioksit (CO2), güneş ışınlarını emme ve saklama özelliğine sahiptir. Oranının artması ya da azalması iklim olayları üzerinde önemli etkiye neden olur.

Not: Atmosferde bulunan su buharı ve karbondioksit (CO2) gazının miktarı yere ve zamana göre değişmekte iken %78 oranında bulunan azot gazı ile %21 oranındaki oksijen gazları sabit oranlıdır.

•  Su buharı; su döngüsüne, yağış ve nemliliğe, derimizin kurumamasına, yeryüzünün aşırı ısınmışken serinlemesine ve aşırı soğumuşken ısınmasına, sıcaklık farklarının azalmasına vb olaylara neden olur.
• İçerisinde bulunan bazı gazlar güneş ışınlarını kırıp yansıtır. Mavi ve mor renkler daha fazla kırıldığından atmosfer ve dolayısıyla denizler mavi renkte görülür.
• Atmosferin her yönünün farklı ısınması nedeniyle yeryüzünde farklı iklim ve dolayısıyla yaşam türlerinin meydana gelmesine neden olur.

Önemli: Atmosfer aynı denizler gibi Ay’ın ve Güneş’in çekim gücünden etkilendiğinden içerisinde yükselip alçalma şeklinde bir hava gelgiti yaşanır.