ATEBETÜ’L-HAKAYIK

Eser, Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır.

Eserin yazarı, doğuştan kör bir şairdir, döneminde “edipler edibi, fazıllar başı” olarak tanınır.

Yazar, eserini Türk ve Acem ülkelerinin meliği, Emir-i Azam Muhammed Dad Sipehsalar Bey’e sunmuştur.

Eserin tam olarak hangi tarihte yazıldığı bilinmemektedir

Eser, 12. yüzyılda yazılmıştır.

Eser “Hakikatlerin Eşiği” anlamına gelir

Hakaniye (Karahanlı) Türkçesiyle yazılmıştır.

Atebetü’I-Hakayık’ta, Kutadgu Bilig adlı esere göre Arapça ve Farsça sözcük ve tamlama sayısı fazladır; yani eserin dili biraz daha ağırdır.

On üç bölümden oluşan Atebetü’l-Hakayık, dörtlük ve beyitlerden oluşan bir eserdir

Dörtlükler, “.aaxa” şeklinde kafiyelenmiştir.

Dörtlüklerde dize başı kafiyelere de rastlanmaktadır.

Eser, aruz ölçüsüyle yazılmıştır

Kutadgu Bilig’le aynı aruz kalıbıyla yani Şehname’nin vezni olarak anılan “fe û lün/ fe û lün/ fe û lün/ fe ül” ile yazılmıştır.

Aruz kusurlu olarak kullanılmış, imale ve zihaflar çoktur.

Atebetü’l-Hakayık, didaktik. bir eserdir

Ahlak ve öğüt kitabı olan eser tamamen hikmet üslubuyla kaleme alınmıştır.

Allah’a, Peygambere, dört halifeye ve eserin sunulduğu beye övgü ile başlayan eserde, ”bilgi, bilgisizliğin zararları, dilin iyi ve doğru kullanımı, dünyanın geçiciliği, cömertlik, cimrilik, alçak gönüllülük ve kibir hırs, yumuşak huyluluk ve zamanın bozukluğu” konuları işlenmiştir.

Yazar, eserinde insanları Türk-İslam kültürü çerçevesinde eğitmeyi düşünmüş, düşüncelerini ayet ve hadislerle desteklemiştir

Eserde, Türk töresi de ustaca anlatılmıştır.

Dörtlük esasına dayanan hikmetler  tarzında kafiyelenmiştir: aaab/ cccb/ dddb

Hikmetlerde genellikle geniş ölçüde yer verilmiş yarım kafiye kullanılmış, rediflere

Divan—ı Hikmet, dinî-tasavvufî bir eserdir Eserde; ilahî aşk, Allah’ın birliği, peygamber sevgisi, İslam ahlakı, ibadet, ahiret hayatı, cennet ve cehennem, dünyadan şikâyet, dervişliğin faziletleri, tarikat edep ve erkânı, mal ve dünya nimetlerine güvenmenin anlamsızlığı gibi konular işlenmiştir.

Divan-ı Hikmet, tasavvufi halk (tekke) edebiyatının ilk örneğidir