Aristoteles varlık anlayışı
Teleolojik yaklaşımın öncülerinden birisi Aristoteles’tir. Aristoteles, varlığı meydana getiren nedenleri dört başlıkta inceler:
- Maddi neden
- Fail neden
- Formel neden
- Gayesel neden
Aristoteles’in mermer heykel örneğini ele alalım. Her şeyden önce mermerin varlığına gerek vardır. Bu maddi nedendir. Heykeli yapmak için çekiç ve keskiyle yontma işlemine ihtiyaç duyulur. Bu ise fail nedendir. Fakat yine, heykelin bir şekil alması, bir at, insan veya benzeri bir şekil kazanması gerekir, gelişigüzel yontulmuş mermer, heykel değildir. Bu da formel nedendir. Heykelin varoluşunun genel nedeni, heykeltıraşın amacının gerçekleşmesidir. Aristoteles buna gayesel neden yani bütün şeyin nihai nedeni der.
Yunan felsefesinin ilk döneminde varlık konusu ele alınmıştır. Bu nedenle, bu dönem felsefesi, doğa felsefesi adını alır. Bu dönem filozofları, gözle görülebilen varlıkların ve değişmenin gerisinde akılla kavranabilen bir gerçeğin bulunduğuna inanmışlardır. Cevap aradıkları temel soru, “Evrenin ilk maddesi nedir?” sorusudur. Doğa felsefesiyle ilgilenen ilk filozoflar; Thales, Anaximandros ve Anaximenes’tir. Bu grup, felsefe tarihinde Milet Okulu diye adlandırılır.