Arazi Kullanımının Çevresel Etkileri

Yeryüzündeki en önemli doğal kaynaklardan biri de arazilerdir. Ülkelerin ekonomik gelişiminde sahip olduğu araziler ve bu arazilerin sahip oldukları nitelikler doğrultusunda oluşturulacak bir plan dahilinde kullanılması büyük öneme sahiptir. Arazilerin kullanım alanları ve yöntemlerinin belirlenmesinde jeolojik, jeomorfolojik, bitki örtüsü, su kaynakları, toprak vb. özelliklerinin dikkate alınmasına arazi planlaması denir.

Bir bölgede arazinin sahip olduğu potansiyel nitelikleri göz ardı edinerek farklı amaçlar doğrultusunda kullanılması yanlış arazi kullanımı olarak ifade edilir. Yanlış arazi kullanımı toprağın veriminin düşmesine ve arazide çeşitli bozulmaların meydana gelmesine neden olabilmektedir.

Yanlış Arazi Kullanımına Bazı Örnekler

Çayır ve meralar gibi hayvancılık faaliyetleri ve ekosistem için büyük önem taşıyan alanların tarım alanı olarak kullanılması bazı çevre sorunlarına neden olur.

Konya – Ereğli arasındaki eski göl tabanı arazisine ait mera alanlarının 1950’Ii yıllardan itibaren tarıma açılmasının yarattığı durumlara buna örnek gösterilebilir. Belirtilen bölgedeki mera ve çayır arazilerinin tarımsal amaçlı olarak kullanılmaya başlanması bölgedeki erozyon şiddetinin artmasına ve toprak örtüsünün yok olarak verimsizleşmesine neden olmuştur. Ayrıca şiddetli erozyon sonucunda toprağın üst kısmının taşınmasıyla, alt katmandaki tuzlu ve jipsli maddeler yüzeye çıkarak topraktaki tuz oranının artmasına sebep olmuştur.

Yanlış arazi kullanımıyla ilgili en sık yaşanan olaylardan biri de tarım arazilerinin amaç dışı kullanımıdır. Özellikle sanayileşme ve kentleşmenin artması, ulaşım faaliyetlerinin gelişmesi sonrasında verimli tarım arazilerinin yerleşme, sanayi, ulaşım, turizm gibi farklı amaçlarla kullanımı önemli oranda artmıştır. Bu durum çeşitli çevre sorunlarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Türkiye’de yerleşmelerin yoğun olduğu alanlarda yer alan Bursa, Çukurova, İzmir ve Konya ovalarında tarım alanlarının yerleşmeye açılması sonucunda bu ovalarda büyük oranda toprak kaybı yaşanmasına neden olmuştur.

Özellikle gelişmekte olan ve gelişmemiş ülkelerde hızlı kalkınma isteği kıyı alanlarında plansız yapılaşmaya neden olmaktadır. Turizm potansiyeli yüksek olan kıyılarda arazi planlaması olmadan yapılan kullanımlar birçok çevre sorununun ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Kıyı alanlarındaki plansız ve yoğun yapılaşma bu alanlardaki orman alanlarının tahrip edilmesine, kıyı alanlarının kirlenmesine ve tarım arazilerinin amaç dışı kullanımına neden olmaktadır. Kıyı bölgelerindeki tarım alanları ile ormanlara yapılan konutlar ve turizm tesisleri, arazide bozulmanın yanı sıra çevre sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Örneğin Türkiye’nin Ege Denizi kıyısında yer alan tatil beldelerinden biri olan Kuşadası’nda turizm faaliyetlerinin gelişmesiyle nüfus sürekli artmış ve buna bağlı olarak yerleşme alanı genişlemiştir. Şehir alanındaki bu hızlı büyüme kent çevresindeki orman arazilerinin ve tarım alanlarının da tahrip edilerek yerleşme amacıyla kullanılmasına neden olmuştur. Bu durum hem kent çevresindeki kirlilik düzeyinin artmasına hem de verimli tarım arazilerinin kullanım dışı kalmasına neden olmaktadır.