Anlamlarına Göre Cümleler

Benzetme Cümlesi

Bir şeyin niteliğini anlatmak için o niteliği taşıyan başka bir şeyi örnek olarak gösteren cümlelere benzetme cümleleri denir.

• Doğruluk, hazine gibi tükenmez. (Bu cümlede doğruluk, hazineye benzetilmiştir.)
• Kar gibi beyaz çarşafları topladı. (Bu cümlede çarşaflar, kara benzetilmiştir.)

Örneklendirme Cümlesi

Bir konuyu pekiştirmek, anlatımı inandırıcı kılmak için belli bir durumun örnek gösterilmesidir.

• Tarihî eser bakımından zengin bir ülkeyiz. Örneğin Efes antik şehri, Bergama tarihe tanıklık eder. (Bu cümlede Efes antik şehri ve Bergama, örnek gösterilmiştir.)
• Yaz meyveleri şu sıralar bol. Mesela çilek, kırmızı erik… (Bu cümlede çilek, kırmızı erik örnek gösterilmiştir.)
• Ülkemiz turistlerin ilgisini çekmektedir. Örneğin, Denizli’deki travertenler her yıl pek çok turisti misafir etmektedir. (Bu cümlede Denizli’deki travertenler örnek gösterilmiştir.)

Karşılaştırma Cümlesi

Birden fazla düşüncenin, varlığın ayrılan veya birleşen yönlerini ele alan cümlelere karşılaştırma cümleleri denir.

• Dergiler geçen yıla oranla daha iyi satılıyor.
• İstanbul geçmiş zamanda da şimdiki gibi büyüleyiciydi.

Gerçek ve Hayal Ürünü İfadeler

Gerçek hayatta karşılaşılması mümkün olayları anlatan ifadelere gerçek ifadeler denir. Gerçek hayatta yaşanması mümkün olmayan olayları anlatan ifadelere hayal ürünü ifadeler denir.

• Bulutlar kuşların gittiğini görünce ağlamaya başladı. (Hayal ürünü ifade)
• Yurt dışı bağlantılı bir şirketle iş görüşmesi yapacağım. (Gerçek ifade)
• Futbolcu, sakatlanınca maçta oynayamadı. (Gerçek ifade)
• Rüzgâr ile güneş kimin daha güçlü olduğunu tartışıyorlarmış. (Hayal ürünü ifade)

Duygu Belirten İfadeler

Sevinç, öfke, özlem gibi duyguların ifade edildiği cümlelerdir.

• Memleketimin doğası burnumda tütüyor. (“Burnunda tütmek” deyimi cümleye “çok özlemek” anlamını katmıştır.)
• Kitabı bu kadar erken okuduğuna inanamıyorum. (“İnanamamak” sözcüğü cümleye “şaşma” anlamı katmıştır.)

Abartma Cümleleri

Bir durumun gerçek hayatta mümkün olmayacak şekilde çok küçültülerek ya da çok büyültülerek anlatılmasıdır.

• O, avuç içi kadar küçük bir odada kalıyor. (Bu cümlede odanın avuç içi kadar olduğu söylenerek abartma yapılmıştır.)
• Onun dünyalar kadar kitabı var. (Bu cümlede kitabın dünyalar kadar olduğunun söylenmesi abartmadır.)

Çözümlü Örnek Sorular ve Cümleler:

Soru 1:

“Bugün hava çok güzel.” cümlesi anlamına göre hangi tür bir cümledir?

A) Olumlu cümle
B) Olumsuz cümle
C) Soru cümlesi
D) Ünlem cümlesi

Cevap: A) Olumlu cümle

Açıklama: Bu cümlede herhangi bir olumsuzluk belirtilmemiştir. Havanın güzel olduğu ifade edilmiştir, bu yüzden olumlu bir cümledir.

Örnek cümle: Kitap okumak beni mutlu ediyor. (Olumlu cümle)

Soru 2:

“O, bu işi başaramayacak.” cümlesi anlamına göre hangi tür bir cümledir?

A) Ünlem cümlesi
B) Olumlu cümle
C) Olumsuz cümle
D) Soru cümlesi

Cevap: C) Olumsuz cümle

Açıklama: Cümlede “başaramayacak” ifadesi kullanılarak bir olumsuzluk belirtilmiştir. Bu yüzden olumsuz cümledir.

Örnek cümle: Bu iş o kadar zor ki yapamam. (Olumsuz cümle)

Soru 3:

“Sınav ne zaman başlayacak?” cümlesi anlamına göre hangi tür bir cümledir?

A) Ünlem cümlesi
B) Olumlu cümle
C) Soru cümlesi
D) Olumsuz cümle

Cevap: C) Soru cümlesi

Açıklama: Bu cümlede bir soru sorulmuş ve cevap beklenmiştir, bu yüzden soru cümlesidir.

Örnek cümle: Öğretmenimiz bugün ne anlatacak? (Soru cümlesi)

Soru 4:

“Ne kadar da hızlı koşuyorsun!” cümlesi anlamına göre hangi tür bir cümledir?

A) Ünlem cümlesi
B) Olumlu cümle
C) Soru cümlesi
D) Olumsuz cümle

Cevap: A) Ünlem cümlesi

Açıklama: Bu cümlede bir şaşkınlık ve hayranlık ifadesi bulunmaktadır. Bu yüzden ünlem cümlesidir.

Örnek cümle: Aman Allah’ım, bu ne güzel bir manzara! (Ünlem cümlesi)

Soru 5:

“Derslerine daha fazla çalışmalısın.” cümlesi anlamına göre hangi tür bir cümledir?

A) Soru cümlesi
B) Olumlu cümle
C) Olumsuz cümle
D) Ünlem cümlesi

Cevap: B) Olumlu cümle

Açıklama: Bu cümlede olumlu bir öneri yapılmıştır. Bir olumsuzluk ifadesi bulunmadığı için olumlu cümle olarak değerlendirilir.

Örnek cümle: Bu yıl hedefime ulaşacağım. (Olumlu cümle)

Örnek Sorular:

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde benzetme yapılmıştır?

A) Havalar gün geçtikçe ısınıyor.
B) Yemyeşil bir ormanda kamp yaptık.
C) Dünyanın en zeki hayvanlarından biridir kediler.
D) İpek gibi yumuşacık saçları vardı annemin.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinin taşıdığı anlam yay ayraç içinde yanlış verilmiştir?

A) Çocukluğumu geçirdiğim bu köy şimdi burnumda tütüyor. (Duygusal anlatım)
B) Bu oyunu diğer oyunlardan çok daha fazla oynardık. (Abartma)
C) Tüy gibi hafif bir çocuktu zavallıcık. (Benzetme)
D) Ağaçtaki her yapraktan bir ses çıkıyordu. (Hayal ürünü ifade)