ANLAMAYA DAYALI ANLATIM BOZUKLUKLARI (Bağdaşıklık)

Bağdaşıklık ilkesine uymamaktan kaynaklanan bozukluklar değişik şekillerde karşımıza çıkar.

• Öğretmenlerimize hürmet ve saygıda kusur etmedik.

cümlesinde “saygı” ile “hürmet” sözcükleri aynı anlamı karşılamaktadır. Her iki sözcük de “bir kimseye verilen değer, gösterilen sevgi” anlamını taşır. O hâlde bu cümlede gereksiz sözcük kullanımından doğan anlatım bozukluğu vardır.

• Kasırga, birçok evin çatısının uçmasını sağladı.

cümlesinde “sağlamak” sözcüğü anlatım bozukluğuna neden olmuştur. Olumsuz bir durum için “sağlamak” değil, “neden olmak” sözü kullanılabilir. Bu cümlede sözcüğün yanlış anlamda kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır.

• Her kalp çarpıntısı olan insan, kalp hastası değildir.

cümlesinde “Her” sözcüğü yanlış yerde kullanıldığı için anlatım bozukluğu olmuştur. Burada anlatılmak istenen ”Her kalp çarpıntısı” değil, “kalp çarpıntısı olan her insan” dır. Görüldüğü gibi “her” sözcüğünün “insan” sözcüğünden önce kullanılması gerekir.

• Bu kitabı eminim gençlik yıllarında yazmış olsa gerek.

cümlesinde “eminim” kesinlik bildiren bir sözcüktür, “olsa gerek” sözü ise ihtimal anlamı taşır. İki sözün aynı cümlede kullanılması anlamca çelişkiye yol açmıştır. Demek ki bu cümlede anlamca çelişen sözlerin bir arada kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır.

• Bu inşaatı, bırakın üç ayı, bir ayda bile bitiremeyiz.

cümlesinde mantık hatası bulunmaktadır. “Üç ayda” bitirilemeyen bir inşaatın, “bir ay” gibi daha kısa bir sürede bitirilmesi mümkün değildir. Sıralamanın “azdan çoğa” doğru yapılması gerekirdi. O hâlde cümleyi, “Bu inşaatı, bırakın bir ayı, üç ayda bile bitiremeyiz.” biçiminde söylediğimizde anlatım bozukluğu ortadan kalkmış olur.

Örnek Test Soruları:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?

A) Bir sakıncası yoksa İstanbul’a sizinle birlikte gidebilir miyiz?
B) Hastanın ölüm şansı hâlâ sürüyor.
C) Antalya’yı yukarıdan kuş bakışı izlemeye ne dersiniz?
D) Bu grup beni hem içine aldı hem destekledi.
E) Elde kalan mallarımızı cüz’i bir ücretle aldılar.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A) Oyunlar yazan, yaptığı etkileyici konuşmalarla herkes üzerinde saygı uyandıran biriydi.
B) Eski anılar gözümde canlandığında ağlayasım geliyordu.
C) Akılda kalan, aklı yaralayan acılar vardır bu kitapta.
D) Resim, sanki ortak bir dünyada zor buluşabilen karı kocayı simgeliyordu.
E) Dünyanın çeşitli yerlerine yaptığı gezilerde kiliselerin, kitap koleksiyoncularının ve kütüphanelerin içinde araştırmalar yaptı.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A) Davranışları önce iyi değildi; sonunda giderek düzeldi.
B) Tekrar görüşmek ümidiyle ayrıldık.
C) Tülay hem akıllı hem de güzel bir kız.
D) Bacakları ağrıdığı için yerinden kalkamadı.
E) Bazı insanlar çok şanslıdır.