Anadolu’nun Kültürel Özellikleri
Anadolu toprakları tarihin her döneminde insanların yerleşmek amacıyla tercih ettikleri coğrafyalardan biri olmuştur. Anadolu’nun hem sahip olduğu iklim özellikleri hem de coğrafi yapısı ilk çağlardan itibaren pek çok yerleşmenin bu bölgede kurulmasına neden olmuştur. Paleolitik Çağ’da avcı ve toplayıcı yaşam tarzına sahip insan toplulukları Anadolu’da bulunan pek çok mağarayı yerleşim alanı olarak kullanmıştır.
Anadolu’daki Paleolitik Çağ’a ait yerleşmelerden başlıcaları şunlardır:
- Yarımburgaz Mağarası (Istanbul)
- Tekkeköy (Samsun)
- Karain Mağarası (Antalya)
- Beldibi Mağarası (Antalya)
- Belbaşı Mağarası (Antalya)
İnsanların tarımsal üretime başlayıp yerleşik hayata geçtiği Neolitik Çağ’da da Anadolu, insanların temel yerleşim bölgelerinden biri olmuştur. Verimli tarım topraklarının ve zengin su kaynaklarının bulması bu dönemde Anadolu’nun yerleşim alanı olarak kullanılmasında etkili olmuştur.
Anadolu’da Neolitik Çağ’a ait başlıca yerleşim alanları şunlardır:
- Çatalhöyük (Konya)
- Çayönü (Diyarbakır)
- Hacılar (Burdur)
- Göbeklitepe (Şanlıurfa)
Devlet örgütlenmelerinin ortaya çıktığı dönemde de Anadolu pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Tarihin ilk uygarlıkları arasında yer alan pek çok uygarlık Anadolu topraklarında ortaya çıkmış ve gelişmişlerdir. Hititler, İyonlar, Urartular, Frigler, Lidyalılar Anadolu’da kurulan İlk Çağ uygarlıklarından başlıcalarıdır.
Kızılırmak Nehri çevresinde yerleşmiş olan Hititler, bölgenin coğrafi şartlarına bağlı olarak tarım, hayvancılık ve ticaretle uğraşmıştır. MÖ 1600 civarında kurulduğu düşünülen uygarlık zaman içinde gelişerek Hattuşaş (Boğazköy) merkezli büyük bir uygarlık hâline gelmiştir. Frigler ise günümüzdeki Ankara yakınlarında bulunan Gordion’u başkent yaparak tarih sahnesine çıkmış, tarım ve hayvancılıkta ciddi gelişmeler kaydetmiştir.
Batı Anadolu bölgesinde kurulan İyonlar Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında koloniler kurarak deniz ticaretinde gelişmiştir. Batı Anadolu bölgesinde kurulan diğer bir uygarlık olan Lidyalılar da genellikle ticaretle uğraşmış ve parayı bularak ticarette takas yöntemini kaldırmışlardır. Bu sayede ticari faaliyetlerin gelişmesine büyük katkı sağlamışlardır.
Anadolu elverişli coğrafi koşulları, zengin doğal kaynakları ve stratejik konumu nedeniyle pek çok büyük imparatorluğun da kurulduğu veya hüküm sürdüğü bir coğrafya olmuştur. Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu, Selçuklu İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu Anadolu’da hüküm sürmüş başlıca büyük uygarlıklardır. Günümüzde İlk Çağ toplumlarından, büyük imparatorluklara kadar pek çok uygarlığa ait izlere Anadolu topraklarında rastlamak mümkündür.
