Anadolu’nun İslamlaşması

Süfiler ve Âlimlerin Öğretilerinin Anadolu’nun İslamlaşmasına Etkileri

XI. yüzyıl başlarından itibaren Moğol istilasından kaçan birçok Türk boyu Anadolu’ya sığınmıştır. Göç ederek Anadolu’ya gelen bu boylarla birlikte Anadolu’ya gelen tasavvuf ehli simaların İslamiyet’i yayma gayretleri tekke, zaviye ve tarikatların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Süfiler vasıtasıyla kurulan tarikatlar özellikle Kösedağ Savaşı’ndan sonra siyasi istikrarsızlığın yaşandığı Anadolu’da sosyal, kültürel ve dini birlikteliği sağlamışlardır. Bu dönemde talebeleri vasıtasıyla Hoca Ahmet Yesevi, Mevlânâ Celâleddin-i Rümi, Hacı Bektâş-ı Veli, Ahi Evran, Yunus Emre ve Hacı Bayrâm-ı Veli gibi pek çok süfi ve âlim öğretileriyle halkın yaşamına ışık tutmuştur.

Hoca Ahmet Yesevi

• » Piri Türkistan olarak adlandırılmıştır.
• » “Divan-ı Hikmet” adlı eserinde dervişliği basit yollarla öğretmeye çalışmıştır.
• « Yetiştirmiş olduğu müritleri vasıtasıyla Anadolu’nun İslamlaşmasında büyük rol oynamıştır.
• * İnsanları eğitme, onlara erdemli davranışlar kazandırma, yardımlaşma ve dayanışma duygularını yaymayı ilke edinmiştir.
• * Öğretisinin özünü ahlaki hürriyete dayandırmıştır. Hikmet, sohbet ve ahlak esaslarına dayanan bu öğreti sayesinde insanın nefsin esaretinden ve kendine yabancılaşmaktan kurtularak ahlaki olgunluğa erişeceğini belirtmiştir.
• » Yesevi’ye göre herhangi bir siyasi ve sosyal hizmet; ahlaki prensiplere, insanı sevmeye, adalete, doğruluğa ve eşitliğe dayanmalıdır.

Hacı Bektâş-ı Veli

• Hoca Ahmet Yesevi’nin kurmuş olduğu Yesevilik Tarikatı’nın Anadolu’daki en büyük uygulayıcılarındandır.
• Fikirlerini “Makalat” adlı eserinde toplamıştır.
• Müritleri vasıtasıyla Rumeli ve Balkanların İslamlaşmasında önemli rol oynamıştır.
• Öğretisinin temelini akıl ve bilgiye dayandıran Hacı Bektâş, insana hizmeti en büyük ibadet saymıştır. Birleştiricilik duygusunu ön planda tutan Hacı Bektâş-ı Veli bütün yaratılmışlara aynı nazarla bakmış ve kimseyi herhangi bir özelliğinden ötürü diğerinden üstün tutmamıştır.
• “İncinsen de incitme.”, “Her ne ararsan kendinde ara.” sözleri ile bütün insanlığı sevgi, barış ve kardeşliğe çağırmıştır.
• Ahiliğin ve Yeniçeri Ocağı’nın manevi önderi olarak kabul edilmiştir.

Mevlânâ Celâleddin-i Rümi

• Türkiye Selçuklu Devleti zamanında Konya’da yaşamış olan ünlü mutasavvıftır. Her türlü sevgisizliğe, kötülüğe, bağnazlığa karşı İslami ve insani ilkeleri şiir ve musiki içinde birleştirip dile getiren Mevlânâ, öğretisinde insanlara iyiliği, alçak gönüllülüğü, cömertliği, merhametli ve doğru olmayı öğütlemiştir.
• Tüm hayatını “Hamdım, piştim, yandım.” sözüyle özetlemiştir. İnsanın kendi kendini eğiterek hayvani ve şeytani duygulardan arınacağını iddia eden Mevlânâ’ya göre kişilerin üzerinde çevrenin etkisi ve eğitimin gücü önemlidir.
• Eserlerini Farsça kaleme alan Mevlânâ’nın en önemli eserleri Mesnevi, Divan-ı Kebir ve Fihi Mafi’dir.

Yunus Emre

• Türkiye Selçuklu Devleti’nin son dönemlerinde yaşamış bir süfidir. Farsça ve Arapçanın genel kabul gördüğü bir dönemde, duygu ve düşüncelerini sade bir Türkçe ile yazmıştır.
• Irk, din ve dil ayrımı yapmadan tüm insanlığı iyilik ve dostluğa davet eden Yunus Emre’nin bütün insanlığı ilahi aşka, kardeşliğe, merhamete ve şefkate davet edip insan olmanın, kendini bilmenin, Allah’a ulaşmanın şartlarını ve yollarını anlattığı öğretileri ile Anadolu halkı tarafından benimsenmiş ve “Bizim Yunus” olarak adlandırılmasına neden olmuştur. “Rishaletü’n Nushiye” ve “Divan en önemli eserleridir.

Ahi Evran

• Gerçek adı Nasruddin Mahmud El Hoy’dur. İslam ahlak anlayışını; mesleki, ticari ve sosyal hayata yönelik öğütler vererek, güncel ilkeleri ortaya koymuştur. Ahilik teşkilatının kurucusudur.
• Ahilik Teşkilatı: Ahi Evran tarafından I. Alaeddin Keykubat Dönemi’nde Kayseri, Konya ve Kırşehir gibi şehirlerde başlayıp zamanla Anadolu’ya yayılan esnaf ve zanaatkâr birliklerine verilen isimdir.

Hacı Bayram-ı Veli

• Sevenlerini el emeği ile geçinmeye ve el sanatlarını öğrenmeye yönlendirmiştir.
• Orta Asya’dan gelen konargöçer Türkmenlerin yerleşik hayata geçmeleri için çabalamıştır.
• Öğretisini önce Allah’a sonra canlı cansız tüm varlıklara derin bir sevgi duymanın yanı sıra onların hizmetine kendini adamaya dayandırmıştır.
• Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumu ve BAĞKUR gibi sosyal yardımlaşma organizasyonlarının temelini atmıştır.