Anadolu’da Moğol İstilası, 10. sınıf tarih dersi kapsamında ele alınan önemli konulardan biridir. 13. yüzyılın başlarında başlayan Moğol akınları, Anadolu’nun siyasi, sosyal ve ekonomik yapısında büyük değişikliklere yol açmıştır. Moğolların bu istilaları, Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflamasına ve yıkılmasına neden olmuş, bölgedeki Türk beyliklerinin güçlenmesine yol açmıştır. Bu süreç, Osmanlı Devleti’nin doğuşu ve Anadolu’nun yeniden şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır.

10. Sınıf Anadolu’da Moğol İstilası Testleri

10. Sınıf Anadolu’da Moğol İstilası Ders Notu

Alaeddin Keykubad Dönemi (1222 – 1237)

» Moğollara karşı doğudan ve güneyden komşu olan Eyyubilerle ve Kafkaslarda hüküm süren Harzemşahlarla ilişkiler düzeltilmeye çalışılmıştır.

» Muhtemel bir Moğol saldırısına karşı Konya, Kayseri ve Sivas gibi şehirlerin surları ve sınır kaleleri yeniden inşa edilmiştir.

«e Abbasi halifesinin Moğol tehlikesine karşı yardım istemesi üzerine Bağdat’a 5000 kişilik bir kuvvet gönderilmiştir.

» Alanya fethedilerek burada bir tersane kurulmuştur.

« Suriye ile Anadolu arasındaki kervan yollarını korumak amacıyla, Manavgat, Anamur, Silifke kaleleri ile İasauria (İçel) alınarak Ermeniler itaat altına alınmıştır.

» Mengücek Beyliği’nin Erzincan ve Kemah kollarına son verilmiştir.

» Kırım’daki Suğdak Limanı ele geçirilerek Karadeniz ticareti güvence altına alınmıştır.

» Harput Kalesi alınarak Harput Artukluları’na son verilmiştir.

Yassı Çimen Savaşı (1230): Harzemşah hükümdarı Celalettin Harzemşah’ın Ahlât’ı işgal edip Sivas’a doğru ilerlemesi üzerine yapılan savaşı Türkiye Selçukluları kazanmıştır. Bu savaşın sonucunda Harzemşahlar Devleti yıkılma sürecine girmiş, Türkiye Selçukluları ile Moğollar komşu olmuş; Ahlât, Bitlis, Van ve Adilcevaz alınmıştır.

» Anadolu’ya hâkim olmak isteyen Moğolların büyük bir ordu ile Malatya’ya kadar ilerlemesi üzerine I. Alâeddin Keykubat, Moğol hükümdarı Ögeday’a elçiler göndererek barış teklifinde bulunmuştur. Moğolların ağır şartlar içeren teklifini, onları Anadolu’dan uzak tutabileceği düşüncesiyle kabul etmiştir.

» Moğol tehlikesinin daha da belirgin hâle gelmesi üzerine Abbasi halifesi, Selçuklu ve Eyyubilere elçiler göndermiştir. Elçiler, her iki devlete birbirleriyle savaşmaları yerine Moğollara karşı ittifak kurmalarını önermiştir. 1. Alâeddin Keykubat bu fikre destek vermiştir. Ancak bu ittifaka karşı olanlar, elçiler onuruna verilen ziyafet esnasında 1. Alaeddin Keykubad’ı zehirleyerek öldürmüşlerdir. (1237).

II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi

Baba İshak İsyanı

Nedenleri:

• Türkiye Selçuklu Devleti’nde Alaeddin Keykubad’ın ölümünden sonra otorite boşluğunun yaşanması
• Moğollardan kaçarak Anadolu’ya yerleşen Türkmenlerin ekonomik durumlarının düzeltilememiş olması
• Türkmenler arasında otlak ve kışlak paylaşımında yaşanan anlaşmazlıkların huzursuzluğa neden olması
• Türkmenlerin dışlanması ve ağır vergilere tâbi tutulması
• Konar göçerler ile yerleşik halk arasında yaşanan çatışmaların etkisi
• Türkmenlerin ticaret kervanlarına saldırması

İsyan:

Adıyaman Kâhta bölgesinde başlayan isyan kısa sürede Tokat, Amasya, Malatya ve Sivas havalisine yayılmıştır. İsyan Malya Savaşı’nın ardından iki yılda bastırılabilmiştir.

Sonuç:
Türkiye Selçuklu Devleti’nin isyanı güçlükle bastırması Moğolların Anadolu’ya girmesine neden olmuştur.

Kösedağ Savaşı (1243)

Nedenleri:

» Baba İshak İsyanı’nın Moğolları cesaretlendirmesi

» Moğolların Türkiye Selçuklu Devleti’ndeki merkezi otorite boşluğunu değerlendirmek istemesi

» Moğolların Erzurum bölgesini kılıçtan geçirip Sivas’a kadar olan bölgeleri yağmalaması

Savaş:

II. Gıyaseddin Keyhüsrev, Moğolları Sivas’ın doğusunda yer alan Kösedağ mevkisinde karşılamıştır. Selçuklu öncü kuvvetlerinin Moğollar tarafından imha edilmesiyle paniğe kapılan II. Gıyaseddin Keyhüsrev savaş meydanını terk ederek Konya’ya kaçmıştır. Moğollar kısa sürede Sivas, Erzincan ve Kayseri’yi ele geçirip yağmalamışlardır.

Sonuçları:

II. Gıyaseddin Keyhüsrev, Moğolları Sivas’ın doğusunda yer alan Kösedağ mevkisinde karşılamıştır. Selçuklu öncü kuvvetlerinin Moğollar tarafından imha edilmesiyle paniğe kapılan II. Gıyaseddin Keyhüsrev savaş meydanını terk ederek Konya’ya kaçmıştır. Moğollar kısa sürede Sivas, Erzincan ve Kayseri’yi ele geçirip yağmalamışlardır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Moğol İstilası’nın Anadolu’ya en büyük etkisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Anadolu’daki ticaret yollarının tamamen kapanması
B) Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve yıkılması
C) Osmanlı Devleti’nin hemen kurulması
D) Moğol kültürünün Anadolu’ya yayılması

Çözüm: Doğru yanıt B’dir. Moğol İstilası, Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflamasına ve yıkılmasına neden olmuştur. Bu durum, Anadolu’nun siyasi yapısında büyük bir değişikliğe yol açmıştır.

2. Moğol İstilası sırasında Anadolu’da önemli bir güç haline gelen beylik aşağıdakilerden hangisidir?
A) Karamanoğulları
B) Germiyanoğulları
C) Osmanoğulları
D) Dulkadiroğulları

Çözüm: Doğru yanıt C’dir. Moğol İstilası sonrası Osmanoğulları, Anadolu’da önemli bir güç haline gelmiştir ve bu süreç Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna zemin hazırlamıştır.

3. Moğolların Anadolu’ya girmesiyle birlikte Anadolu Selçuklu Devleti’nin aldığı ağır yenilgi hangi savaşta gerçekleşmiştir?
A) Malazgirt Savaşı
B) Kösedağ Savaşı
C) Yassıçemen Savaşı
D) Ankara Savaşı

Çözüm: Doğru yanıt B’dir. Kösedağ Savaşı, Anadolu Selçuklu Devleti’nin Moğollar karşısında ağır bir yenilgi aldığı savaştır.

4. Anadolu’da Moğol İstilası’nın sosyal sonuçları arasında hangisi yer alır?
A) Göçebe Türk topluluklarının yerleşik hayata geçmesi
B) Anadolu’daki köy ve şehirlerin harap olması
C) İpek Yolu’nun Anadolu’dan geçmesi
D) Ahi teşkilatının kurulması

Çözüm: Doğru yanıt B’dir. Moğol istilası, Anadolu’daki köylerin ve şehirlerin büyük oranda tahrip olmasına neden olmuştur.

5. Moğol İstilası’nın ardından Anadolu’da ortaya çıkan otorite boşluğu en çok hangi siyasi yapıların güçlenmesine yol açmıştır?
A) Bizans İmparatorluğu
B) Haçlılar
C) Türk Beylikleri
D) Memlükler

Çözüm: Doğru yanıt C’dir. Moğol İstilası sonrası Anadolu’da Türk Beylikleri güçlenmiş ve bu süreç Osmanlı Devleti’nin doğuşuna katkıda bulunmuştur.