1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Bizans Devleti ile antlaşma yapılmasına rağmen Bizans Devleti bu antlaşmaya sadık kalmamıştır. Bunun sonucunda Sultan Alparslan, emrindeki komutanlarına Anadolu’nun tamamen fethedilmesi emrini vermiş ve böylece Anadolu’da ilk Türk Beylikleri kurulmaya başlamıştır. Kurulan bu beylikleri inceleyelim.

Saltuklular (1072-1202)

Ebulkasım tarafından Anadolu‘da kurulan ilk Türk beyliğidir. Erzurum merkezlidir. Haçlı ordularıyla savaşmışlardır. En önemli eseri Erzurum’da ki Mama Hatun Külliyesidir.

Danişmentliler (1080-1178)

Danişment Ahmet Gazi tarafından Sivas merkezli kuruldu. İlk beyliklerin en büyüğüdür. Haçlılarla mücadeleler etmiştir. En önemli eseri Tokat (Niksar) Yağıbasan Medresesi‘dir.

Mengücekler (1080-1228)

Mengücek Gazi tarafından Erzincan civarında kurulmuştur. En önemli eseri Divriği Ulu Cami‘dir. (Unesc0 tarafından koruma altındaki dünya kültür mirasıdır.)

Çaka Beyliği (1081-1093)

Çaka Bey tarafından İzmir ve çevresinde kurulmuştur. Çaka Bey, ilk Türk denizcisidir. Çaka Beyliği de ilk denizci Türk beyliğidir.

Artuklular (1102-1409)

Artuk Bey tarafından Mardin çevresinde kuruldular. Dünyanın en büyük taş kemer köprüsü Malabadi Köprüsü en önemli eseridir. El Cezeri, ünlü bilim insanı bu dönemde yaşamıştır. En son yıkılan beyliktir.

İlk Türk Beylikleri, kurdukları mimari yapılarla (medrese, külliye vb.) Anadolu’yu sosyal ve kültürel açıdan geliştirmiş, Türk-İslam kültürünün Anadolu’da yerleşmesini sağlamışlardır.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Konu: Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri

1. Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Anadolu’daki ilk Türk beylikleri tamamen Osmanlı Devleti tarafından kurulmuştur.
B) İlk Türk beylikleri, Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da kurulmuştur.
C) Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri sadece Karadeniz bölgesinde yer almıştır.
D) İlk Türk beyliklerinin Anadolu’ya etkisi yoktur.

Çözüm:
1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’ya Türkler yerleşmiş ve birçok Türk beyliği kurulmuştur. Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması bu beylikler sayesinde hızlanmıştır. Osmanlı Devleti, Anadolu’daki ilk Türk beyliklerinden çok sonra kurulmuştur.

Doğru cevap: B

---

2. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinden biri değildir?
A) Danişmentliler
B) Saltuklular
C) Artuklular
D) Germiyanoğulları

Çözüm:
Danişmentliler, Saltuklular ve Artuklular, Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri arasındadır. Ancak Germiyanoğulları, Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflamasıyla ortaya çıkan İkinci Dönem Türk Beylikleri arasındadır.

Doğru cevap: D

---

3. Saltuklular hangi bölgede kurulmuştur?
A) Erzurum ve çevresi
B) Konya ve çevresi
C) Diyarbakır ve çevresi
D) Denizli ve çevresi

Çözüm:
Saltuklular Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri arasındadır ve Erzurum çevresinde kurulmuştur. Konya Anadolu Selçuklu Devleti’ne, Diyarbakır Artuklulara, Denizli ise daha sonra kurulan beyliklere aittir.

Doğru cevap: A

---

4. Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinden Artuklular aşağıdaki hangi alanda önemli eserler vermiştir?
A) Denizcilik
B) Mimarlık ve bilim
C) Tarım
D) Ticaret

Çözüm:
Artuklular özellikle mimarlık ve bilim alanında önemli eserler vermiştir. Diyarbakır, Mardin ve Batman çevresinde yaşamışlardır. El-Cezeri gibi bilim insanları bu beyliğin desteklediği isimler arasındadır.

Doğru cevap: B

---

5. Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin aşağıdaki alanlardan hangisine katkısı olmamıştır?
A) Anadolu’nun Türkleşmesi
B) Anadolu’nun İslamlaşması
C) Anadolu’da Türk kültürünün yayılması
D) Osmanlı Devleti’nin kurulmasını engellemek

Çözüm:
İlk Türk beylikleri Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlamış, Türk kültürünü yaymış, önemli eserler bırakmıştır. Ancak Osmanlı Devleti’nin kurulmasını engelleme gibi bir durumları olmamıştır.

Doğru cevap: D