Göbeklitepe

• Şanlıurfa ilimizin merkeze bağlı Örencik Köyü yakınlarında bulunmaktadır.
• 1995 yılında başlatılan arkeolojik kazılarda uygarlık tarihinin başlangıcı ile ilgili görüşleri temelinden değiştirecek veriler bulunmuştur.
• Göbeklitepe’de günümüzden yaklaşık 12 bin yıl öncesine ait konut özelliği taşımayan dini ve ayinsel amaçlı yapılar ortaya çıkarılmış; taş aletler, heykeller ve bitki kalıntıları bulunmuştur.
• Göbeklitepedeki yapılar keşfedilen en erken tarihli dini mimaridir.

İnsanoğlunun, tarım ve yerleşik hayattan sonra tapınaklar yaptığı şeklindeki yaygın görüş, Göbeklitepe’nin keşfiyle tartışmaya açılmıştır.

Çatalhöyük

• Konya ilimizin Çumra ilçesi yakınlarında bulunmaktadır.
• Çatalhöyük’te yapılan arkeolojik kazılar sonunda MÖ 7000 yıllarından kalma bir kentin kalıntıları ortaya çıkarılmıştır.
• Çatalhöyük’teki evler dörtgen duvarlı olup birbirine bitişik hâldedir. Şehirde sokaklar bulunmadığından, ulaşım düz damlar üzerinden sağlanmıştır. Bu yerleşme planının güvenlik nedeniyle yapıldığı düşünülmektedir.
• Çatalhöyük’te ezme ve öğütme taşlarının bulunması, buradaki insanların tarım yaptıklarını ve kendi ekmek ihtiyaçlarını karşıladıklarını göstermektedir.
• Köpek ve sığırın ilk olarak Çatalhöyük’te evcilleştirildiği tahmin edilmektedir.
• Çatalhöyük UNESCO tarafından 2012 yılında “UNESCO Dünya Miras Listesi”ne dâhil edilmiştir.

Çayönü

• Diyarbakır ilimizin Ergani ilçesi sınırları içinde yer almaktadır.
• 1964 yılında başlatılan kazılar Çayönühün Yakındoğu’daki köy yerleşmelerinin ilk örneği olduğunu göstermiştir.
• Çayönü, günümüzden yaklaşık 10 bin yıl önce dere kenarında bereketli bir ovaydı. Zengin bitki örtüsü ve tahıl ürünleri için elverişli ovanın yanında avcılık için de ideal bir yerdi.

Anadolu’daki bazı yerleşim yerleri, tarih öncesi çağlarda kurulmuş, varlıklarını daha sonraki dönemlerde de devam ettirmiştir. Burdur’da Hacılar, Çanakkale’de Truva, Yozgat’ta Alişar, Çorum’da Alacahöyük bu tür yerleşmelere örnek gösterilebilir.