AMASYA GENELGESİ (22 Haziran 1919)

Yayınlanma Amacı :

Anadolu’daki milli kuruluşları tek çatı altında toplayıp, Kurtuluş Savaşı’nı tek merkezden yönetmek .

Mustafa Kemal, Havza’daki faaliyetlerinden dolayı İtilaf Devletleri’nin ve onların baskısıyla Osmanlı Hükümeti’nin tepkisini çekmişti. Bunun üzerine Mustafa Kemal İstanbul’a geri çağrıldı. Amasya’ya geçen Mustafa Kemal, silah arkadaşlarından Rauf Bey, Refet Bey ve Ali Fuat Paşa ile Erzurum’da bulunan Kazım Karabekir Paşa ve Konya’da bulunan Cemal Paşa’nın da onayını alarak tüm ulusa bir genelge yayınladı.

Yorum

Mustafa Kemal’in bu genelgeyi halkın sevdiği ve güvendiği bazı ordu komutanlarıyla birlikte hazırlamasının amaçları;

• Milli Mücadele’yi kişisel olmaktan kurtarmak,
• Milli Mücadele’yi halka mal etmek,
• Milli Mücadele’ye halkın katılımını ve desteğini artırmaktır.

Yorum

Mustafa Kemal Paşa, protestolarla, düşmana karşı halkın kaynaşmasını sağlamayı amaçlamıştır. Genelgedeki duyurulara Türk halkının uyduğunun kanıtı Havza’dan başlayarak İstanbul’a kadar Anadolu’nun her yanında mitingler düzenlenmesidir.

Genelgenin maddeleri:

1. Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir.

• Bölgesel kurtuluşu çare olarak görenlere uyarı yapılmıştır.
• Vatanın içinde bulunduğu kötü durumdan millet haberdar edilmek istenmiştir.
• Kurtuluş Savaşı’nın gerekçesi belirtilmiştir.

2. İstanbul Hükümeti baskı altında olduğundan, görev ve sorumluluklarının gereğini yerine getirememektedir. Bu durum milletimizi yokmuş gibi göstermektedir.

• Kurtuluş Savaşı’nın gerekçesi belirtilmiştir.
• Osmanlı Hükümeti’ne ilk kez karşı çıkılmış görevlerini yerine getirmediği halka duyurulmuştur.

3. Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.

• Kurtuluş Savaşımız’ın yöntemi belirlenmiştir.
• Milli iradeden söz edilmiş ve yönetim şeklinin değişeceği ima edilmiştir.
• Kurtarıcı olarak padişah ve halife yerine milliyetçilik duygusu üzerinde durulmuştur.
• Türk inkılabının evrensel bir nitelik taşıdığı vurgulanmıştır.
• Hem işgal güçlerine hem de İstanbul yönetimine karşı çıkılmıştır.

4. Milletin sesini tüm dünyaya duyuracak, her türlü etki ve denetimden uzak, milli bir kurulun oluşturulması gereklidir. (Amaç)

• Ulusal Mücadele kişisellikten çıkarılarak kurumsallaştırılmaya çalışılmıştır.

5. En yakın zamanda Anadolu’nun her bakımdan güvenli yeri olan Sivas’ta milli bir kongrenin toplanması kararlaştırılmıştır.

• İstanbul Hükümeti’ne karşı milli bir hükümetin kurulması amaçlanmıştır.
• Milli birlik ve beraberlik sağlanmak istenmiştir.

6. Bu kongreye her ilden, halkın güvenini kazanmış üçer delege katılacaktır. Bu delegeler Müdafaa-i Hukuk, Redd-i İlhak ve belediyelerce belirlenecektir.

• Kararların halkın istekleri doğrultusunda alınması amaçlanmıştır.
• Milletin güvenini kazanan, Milli Mücadele taraftarı kişilerin seçilmesine çalışılmıştır.
• Yerel idareler etkin hale getirilmek istenmiştir.

7. Bu genelge milli bir sır olarak tutulmalı, delegeler gerekli görülen yerlerde değişik adlarla yolculuk yapmalıdır.

8. Hiçbir askeri ve sivil teşkilat dağıtılmayacaktır.

• Mondros Ateşkesi’ne karşı çıkılmıştır.
• Yeni Türk Devleti’nin kuruluşunda ordunun görev alacağı vurgulanmıştır.

Amasya Genelgesi’nin Önemi ve Sonuçları

• Kurtuluş Savaşı’nın amacı, gerekçesi ve yöntemi ilk kez açıklanmıştır.
• İlk kez ulusal egemenlik temeline dayalı bir yönetim düşüncesi ortaya çıkmıştır.
• Türk İnkılabı’nın ihtilal safhasının başladığı anlaşılmaktadır.
• Ulusal hareketi eyleme döken ilk resmi belgedir.
• Mustafa Kemal İstanbul’a gönderdiği mektupta “İstanbul artık Anadolu’ya hakim değil, tabi olmak zorundadır” demiştir.
•  Amasya Genelgesi’nin yayınlanması İtilaf Devletleri’nin tepkisine neden olmuş ve İstanbul Hükümeti Mustafa Kemal’i geri çağırmıştır.
• Mustafa Kemal 7/8 Temmuz gecesi İstanbul’dan aldığı haberden, kendisinin görevden alınacağını öğrenince daha erken davranarak askerlik görevinden istifa etmiştir.