Alkoller 1 video 12. sınıf Hocalara Geldik

Alkoller 2 video 12. sınıf Hocalara Geldik

Alkollerin Genel Özellikleri ve Sınıflandırılması

Genel formülü CnH2n+2O olan monoalkoller, sp3 hibritleşmesi yapmış karbon atomuna hidroksil grubunun bağlanmasıyla oluşur. –OH grubunun bağlı olduğu karbon atomunda –OH veya farklı fonksiyonel grubun bağlı olduğu bileşikler alkol değildir. –OH grubunun bağlı olduğu karbon atomunda pi bağı içeren bileşikler de alkol özelliği göstermez. Alkoller sudaki hidrojen atomlarından birinin yerine alkil grubunun geçmesiyle oluşmuş molekül olarak düşünülebilir. Su ve alkol moleküllerinin geometrileri kırık doğrudur ve bağ açıları şeklindedir. Alkollerin yapısında birden fazla hidroksil grubu bulunabilir. Yapısında bir tane –OH grubu bulunan alkollere monoalkol, birden fazla –OH grubu bulunan alkollere ise polialkol denir. Alkollerin sınıflandırılması aşağıda gösterilmiştir (Şekil 3.2).

Alkoller yapılarında bulunan hidroksil grubu sayısına veya hidroksil grubunun bağlı olduğu karbon atomuna göre sınıflandırılabilir. Hidroksil grubunun bağlı olduğu karbon atomuna başka bir karbon atomu bağlıysa birincil karbon atomu, alkole ise birincil (primer) alkol denir. Birincil alkoller, 1o alkol şeklinde de ifade edilebilir. Hidroksil grubunun bağlı olduğu karbon atomuna iki karbon atomu bağlıysa ikincil karbon atomu, alkole ise ikincil (sekonder) alkol denir. İkincil alkoller, 2o alkol şeklinde de ifade edilebilir.

α karbonu fonksiyonel grubun bağlı olduğu karbon atomudur. Birincil, ikincil ve üçüncül alkoller, α karbonundaki hidrojen sayısına bakılarak da belirlenebilir. –OH grubunun bağlı olduğu karbon atomunda (α karbonu) en az iki tane hidrojen atomu bulunan alkoller birincil alkol, bir tane hidrojen atomu bulunan alkoller ikincil alkol, hidrojen atomu bulunmayan alkoller ise üçüncül alkol olarak tanımlanır. Polialkollerde birden fazla –OH grubu bulunur. –OH grubunun bağlı olduğu C atomuna göre polialkoller hem 1o hem 2o hem de 3o alkol özelliklerini bir arada gösterebilir. Önemli polialkollerden biri olan etandiol (glikol) otomobil radyatörlerinde antifriz ve sentetik kumaş üretiminde ham madde olarak kullanılmaktadır. Etandiol, suyla tamamen karışır. Hidrojen bağı yapma kapasitesi fazla olduğu için kaynama noktası yüksektir. Bir diğer önemli polialkol olan propantriol (gliserin) şurup kıvamında, renksiz, suda çözünebilen, kaynama noktası yüksek bir bileşiktir. Yaygın olarak traş köpüğünde, sabunlarda, öksürük şuruplarında kullanılır.

Alkollerin Fiziksel Özellikleri
Alkollerin yapısında hidroksil (–OH) grubu bulunur. Hidroksil grubu hidrofil özellik gösterdiğinden alkoller polar moleküllerdir. Alkoller polar moleküller olduğundan kısmi artı (δ+) ve kısmi eksi (δ-) kutuplar içerir. Yoğun fazda alkol molekülleri arasında bulunan hidrojen bağları polar moleküllerdeki dipol-dipol etkileşimlerinden ve apolar moleküller arasındaki London kuvvetlerinden daha güçlüdür. Moleküller arasında bulunan etkileşimlerin kuvveti arttıkça bileşiklerin kaynama noktaları yükselir. Aşağıda verilen tabloda bileşiklerin kaynama noktaları incelendiğinde metanolün kaynama noktasının en yüksek olduğu görülür (Tablo 3.7). Bunun nedeni metil alkol molekülleri arasında hidrojen bağlarının, metil klorür molekülleri arasında dipol-dipol etkileşimlerinin, metan molekülleri arasında ise London kuvvetlerinin etkin olmasıdır.

Önemli Alkoller

Metanol

Alkollerin en basit üyesi olan metanol, 64,7 o C’de kaynar ve açık mavi alevle yanar. Odunun havasız ortamda ve yüksek sıcaklıkta damıtılmasıyla elde edildiğinden metanole “odun alkolü” de denilmektedir. Metanol çok zehirlidir; az miktarda yutulması körlüğe, çok miktarda yutulması ölüme yol açabilir. Buharının solunmasıyla da metanol zehirlenmesi meydana gelebilir. Metanol araçlarda yakıt olarak da kullanılabildiğinden günümüzde metanolun alternatif yakıt olarak kullanılması için çalışmalar yapılmaktadır.

Etanol (Etil Alkol)

En yaygın kullanım alanına sahip olan alkollerden etanol, 78 o C’de kaynayan organik bir bileşiktir. Etanol, şekerin fermantasyonuyla elde edilebilir. Fermantasyon genellikle suyla şeker karışımına maya katılarak yapılır. Maya; içerdiği enzimlerle şekeri, etanol ve karbondiokside dönüştürür. Etanol, şekerin fermantasyonundan elde edilebildiği gibi alkil halojenürlerin seyreltik NaOH ya da KOH çözeltileri ile tepkimesinden de elde edilebilir. Bu tepkimede alkil halojenürdeki halojen ile NaOH ya da KOH çözeltisindeki hidroksil iyonu yer değiştirerek etanol elde edilir.