HİDROKARBONLAR (ALKİNLER)
Alkinler
Komşu karbon atomları arasında üçlü bağ (—C≡C —) bulunan bileşiklerdir.
Asetilen sınıfı bileşikler olarak adlandırılırlar.
Üçlü bağa sahip karbon atomları sp hibriti yapar.
Cis—trans izomeri göstermezler.
Düz zincirli ve yapısında bir tane üçlü bağ olan alkinler CnH2n-2 genel formülüne uyarlar.
Düz zincirli ya da dallanmış zincirli olarak bulunurlar.
Alkinler IUPAC sistemine göre adlandırılırken;
1. Düz zincirli alkinler eşit karbon sayıdaki alkan adının sonundaki -an eki yerine -in eki getirilerek adlandırılır. Numaralandırma üçlü bağa sahip karbonlara göre yapılır. Üçlü bağın konumu adlandırmada belirtilir.
2. Dallanmış alkinlerde en uzun karbon zinciri belirlenir. Üçlü bağa yakın uçtan başlanarak karbon atomları numaralandırılır. Yan gruplar üçlü bağa uzaklıklarına ve alfabetik sıralamaya göre adlandırmada yer alır.
3. Birden fazla üçlü bağ varsa üçlü bağlara yakın uçtan numaralandırma yapılır. Üçlü bağlar konumları ile belirtilirken “diin”, “triin” gibi ekler kullanılır.
4. İkili ve üçlü bağlara sahip moleküllerde, ikili ve üçlü bağlar zincirin uçlarına eşit mesafede ise ikili bağın olduğu taraftan numara verilir. Farklı uzaklıkta iseler ikili-üçlü bağlardan hangisi uca daha yakın ise o uçtan numara verilir. En uzun zincirin adlandırması her zaman ikili bağa göre yapılır.
Alkinlerin Özellikleri
- En az bir tane üçlü bağı olan bileşiklerdir.
- Molekül geometrileri doğrusaldır.
- Eşit karbon sayılı alkan ve alkenlere göre kaynama noktaları yüksektir.
- Üçlü bağa sahip karbon atomları sp hibritleşmesi yapar.
- Cis-trans izomeri göstermezler.
- Düz zincirli ve dallanmış zincirli olanları CnH2n-2 genel formülüne sahiptir.
- Eşit karbon sayılı sikloalkenler ile izomerdirler.
- Asetilen grubu olarak adlandırılırlar.
- En küçük üyesi C2H2 (asetilen, etin) bileşiğidir.
- Yanma, katılma ve metal iyonları ile yer değiştirme tepkimesi verirler.
Alkinlerin Elde Edilme Yöntemleri
1. Asetilen ve diğer alkinler petrole uygulanan katalitik kraking yöntemi ile elde edilirler.
2. Asetilen, kireç taşından bir dizi tepkime sonucunda elde edilebilir.
