Adezyon ve kohezyon kuvvetleri, maddelerin birbirleriyle veya kendi molekülleriyle nasıl etkileşime girdiğini açıklayan iki önemli kavramdır. 9. sınıf kimya müfredatında bu iki kuvvet, sıvıların yüzey gerilimi, damlacık oluşumu gibi fiziksel olayların anlaşılmasında kullanılır. Adezyon, farklı maddeler arasındaki çekim kuvvetiyken, kohezyon aynı tür maddeler arasındaki çekim kuvvetidir.

Adezyon ve Kohezyon Kuvvetleri

• Adezyon kuvvetleri, farklı moleküller arasındaki çekim kuvvetleridir. Örneğin, cam tüpün atomları ile tüpün içindeki sıvı molekülleri arasında adezyon çekim kuvvetleri bulunur.
• Kohezyon kuvvetleri, benzer moleküller arasındaki çekim kuvvetlerine verilen addır. Örneğin, sıvı molekülleri arasındaki kohezyon kuvvetleri sıvı damlacıkları içinde etkilidir.
• Cam tüp içinde bir sıvı olduğunda, kohezyon kuvvetleri adezyon kuvvetlerinden daha küçükse, sıvı seviyesi yükselir ve yüzey iç bükey olur.
• Eğer adezyon kuvvetleri, kohezyon kuvvetlerinden daha büyükse, sıvı seviyesi düşer ve dış bükey bir yüzey görünümü oluşur.

• Bir sıvının bir yüzey üzerinde yayılmasına ıslatma denir. Bu yayılma, sıvının yüzeyi ne kadar iyi kapladığına bağlıdır. Yüzeyi tamamen kaplaması, adezyonun daha baskın olduğu anlamına gelir.
• Ördeklerin tüylerinin ıslanmaması, su molekülleri arasındaki kohezyon kuvvetlerinin tüy ve su molekülleri arasındaki adezyon kuvvetlerinden daha büyük olmasından kaynaklanır. Bu yüzden tüyleri su geçirmezdir.
• Cam yüzeye damlatılan cıva damlacıklarının yayılmamasının nedeni, cıva atomları arasındaki kohezyon kuvvetlerinin cam ile cıva atomları arasındaki adezyon kuvvetlerinden daha büyük olmasıdır.

Kohezyon > Adezyon ise:

• Sıvı damla şeklinde kalır.
• Sıvı kaplarda sıvı seviyesi dış bükey olur.
• Kılcal borularda sıvı seviyesi düşer.
• Islanma gerçekleşmez.

Adezyon > Kohezyon ise:

• Sıvı yüzeyde yayılır.
• Sıvı kaplarda sıvı seviyesi iç bükey olur.
• Kılcal borularda sıvı seviyesi yükselir.
• Islanma gerçekleşir.

Çözümlü Örnek Sorular

Soru 1
Aşağıdakilerden hangisi adezyon kuvvetine bir örnektir?
A) Su damlalarının birbirine yapışması
B) Su damlasının bir cam yüzeye tutunması
C) Yağmur damlalarının havada küresel şekil alması
D) Bir su damlasının yüzey gerilimi ile bir arada kalması

Çözüm:
Adezyon, farklı cins moleküller arasındaki çekim kuvvetidir. Su damlasının cam yüzeye tutunması, su molekülleri ile cam molekülleri arasındaki adezyon kuvveti sayesinde gerçekleşir.
Doğru cevap: B

Soru 2
Aşağıdaki olaylardan hangisi kohezyon kuvveti ile açıklanabilir?
A) Su moleküllerinin birbirine yapışması
B) Su damlasının bir cam yüzeyine tutunması
C) Su moleküllerinin buharlaşması
D) Su ve yağın birbirine karışmaması

Çözüm:
Kohezyon, aynı cins moleküller arasındaki çekim kuvvetidir. Su moleküllerinin birbirine yapışması, suyun kohezyon kuvvetiyle açıklanır.
Doğru cevap: A

Soru 3
Aşağıdaki durumlardan hangisinde hem adezyon hem de kohezyon kuvvetleri etkilidir?
A) Bir sıvının yüzey gerilimi
B) Bir çiçeğin damarlarında suyun yükselmesi
C) Su moleküllerinin birbirine yapışması
D) Su ile zeytinyağının ayrılması

Çözüm:
Bir çiçeğin damarlarında suyun yükselmesi, hem su moleküllerinin birbirine yapışmasıyla (kohezyon) hem de suyun çiçek damarlarına tutunmasıyla (adezyon) gerçekleşir.
Doğru cevap: B

Soru 4
Bir sıvı içinde adezyon kuvveti kohezyon kuvvetinden büyükse aşağıdaki durumlardan hangisi gözlenir?
A) Sıvı, yüzeye yapışmaz
B) Sıvı, küresel damlacıklar oluşturur
C) Sıvı, yüzeye yayılır
D) Sıvının yüzey gerilimi artar

Çözüm:
Eğer adezyon kuvveti kohezyon kuvvetinden büyükse, sıvı molekülleri yüzeye daha fazla tutunur ve yayılma eğiliminde olur.
Doğru cevap: C

Soru 5
Aşağıdakilerden hangisi kohezyon kuvvetinin bir sonucudur?
A) Cam yüzeyine tutunan su damlası
B) Suyun bir yüzey üzerinde yayılması
C) Bir sıvının damlacıklar oluşturması
D) Sıvının yüzey geriliminin azalması

Çözüm:
Kohezyon kuvveti, aynı cins moleküller arasındaki çekimdir ve su gibi sıvıların damlacıklar oluşturmasını sağlar.
Doğru cevap: C