* Özne-yüklem uyumsuzluğu: Türkçe bir cümlede özne ve yüklemin şahıs (kişi), tekillik-çoğulluk ve olumluluk-olumsuzluk yönünden uyumlu olması gerekir. Özne-yüklem uyumsuzluğu, dil bilgisi açısından bozukluklara neden olur.
* Ek yanlışlığı: Cümlede eklerin eksik, yanlış veya fazla kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.
* Öge eksikliği: Cümlede bulunması gereken bir ögenin kullanılmamasından kaynaklanan anlatım bozukluğudur.
* Tamlama yanlışlığı: Sıfat ve ad tamlamalarının ortak tamlanana bağlanması, cümlede anlatım bozukluğuna neden olur.
Buna göre "Hiç kimse bizimle ilgilenmiyor, kendi işiyle uğraşıyordu." cümlesinde bulunan anlatım bozukluğunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Özne-yüklem uyumsuzluğu
B) Ek yanlışlığı
C) Öge eksikliği
D) Tamlama yanlışlığı
Öge eksikliği, cümlede bulunması gereken bir ögenin kullanılmamasından kaynaklanan anlatım bozukluğudur.
Buna göre;
I. Çocukları çok sever, oynarmış.
II. Bugün sizi tebrik etmek ve teşekkür için Denizli'ye geldim.
III. Evinin salonundan banyosuna kadar her köşesini yeniledi.
IV. Size uğradım, evde bulamadım.
numaralanmış cümlelerin hangisinde “zarf tamlayıcısı eksikliğinin neden olduğu" bir anlatım bozukluğu vardır?
A) I B) II C) III D) IV
Öge eksikliği, cümlede bulunması gereken bir ögenin kullanılmamasından kaynaklanan anlatım bozukluğudur. Yer tamlayıcısı, zarf tamlayıcısı, nesne, özne ve yüklem gibi ögelerin cümle içinde gerekli yerlerde kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.
Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde öge eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Sabaha karşı Balat'taki ünlü işkembecide oturup çorbalarımızı içtik.
B) Hızlı giden arabanın lastiği patladı ve takla attı.
C) Bize verilen aletlerin hepsi eskimiş ve paslanmıştı.
D) Ben ve babam sabaha kadar bu işi bitirmek için çalıştık.
* Birden fazla yargı bildiren cümlelerde zarf tamlayıcısının kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.
* Birden fazla yargı bildiren cümlelerde yer tamlayıcısının kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.
* Birden fazla yargı bildiren cümlelerde yüklemin kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.
* Birden fazla yargı bildiren cümlelerde nesnenin kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.
Buna göre "Üzüntüsünden hasta olup yataklara düşmüş ve haksızlık ettiğini anlamış." cümlesinde bulunan anlatım bozukluğunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yer tamlayıcısı eksikliği
B) Zarf tamlayıcısı eksikliği
C) Yüklem eksikliği
D) Nesne eksikliği
Özne-yüklem uyuşmazlığı üç başlıkta incelenir:
a. Tekillik-Çoğulluk Bakımından Uyumsuzluk:
* Herhangi bir cümlede özne insan ve tekilse yüklem tekil olur.
* Herhangi bir cümlede özne insan ve çoğulsa yüklem tekil ya da çoğul olabilir.
* Herhangi bir cümlede özne insan dışı bir varlıksa yüklem tekil olur.
* Özne yapıca tekil fakat anlam bakımından birden fazla kişiyi karşılıyorsa yüklem tekil olur.
b. Kişi Bakımından Uyumsuzluk: Özne cümlede kaçıncı kişiyi bildiriyorsa yükleme de o kişiye göre ek getirilmelidir.
c. Olumluluk-Olumsuzluk Bakımından Uyumsuzluk: Herhangi bir cümlede özne olumluysa yüklem de olumlu, özne olumsuzsa yüklem de olumsuz olmak zorundadır.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "özne-yüklem" uyumsuzluğundan kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Tanıtımdan önce alt ve üst yapıdaki eksikliler giderilmelidir.
B) Etkinlikler, ortak hedef doğrultusunda somut örneklerle kalıcı sonuçlara ulaştılar.
C) Ona göre annesiz çocuk olamayacağına göre güneşsiz dünya da olmayacaktır.
D) İnsanlar sağa sola koşturdukça gökyüzü sanki sinirlenip ateş püskürüyor gibiydi.
