DÖRT HALİFE DÖNEMİ

Hz. Muhammed’in vekili ve Müslümanların hem din hem de devlet başkanı olan kimselere halife denir. Hz. Muhammed’den sonra sırasıyla Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali devleti yönetti. Bu döneme Dört Halife Dönemi adı verilir.

Dört Halife Dönemi’nde meydana gelen önemli olayların bazı ayrıntıları kısaca şunlardır:

• Ebu Bekir döneminde (632-634):
  • İslam devletinin sınırları genişletildi.
  • İslam hukukunun temelleri atıldı.
  • Yalancı peygamberlerle mücadele edildi.
• Ömer döneminde (634-644):
  • İslam devletinin sınırları hızla genişletildi.
  • İslam hukuku daha da geliştirildi.
  • İslam devletinin yönetim sistemi geliştirildi.
  • İslam devletinin ilk defa bir başkenti oldu.
• Osman döneminde (644-656):
  • İslam devletinin ekonomik ve kültürel gelişimine önem verildi.
  • Kur’an’ın tek bir nüsha halinde toplanması sağlandı.
  • İslam devletinin sınırları genişlemeye devam etti.
• Ali döneminde (656-661):
  • İslam toplumundaki siyasi bölünmeleri önlemeye çalışıldı.
  • İslam hukukunun geliştirilmesi sürdürüldü.
  • İslam devleti içindeki siyasi çatışmalar arttı.

HZ. EBUBEKİR DÖNEMİ (632 – 634)

Arabistan’da dini ve siyasi birlik sağlandı. Yalancı peygamberlere son verildi. Zekât vermek istemeyenler ve İsyan eden kabileler İtaat altına alındı. Ayrıca bu dönemde Kur’an-ı Kerim toplanarak kitap hâline getirildi.

Bu uygulamanın gerçekleşmesinde;

1. Kur’an-ı Kerim’i ezbere bilen hafızların savaşlarda hayatını kaybetmesi,
2. Ayetler ile hadislerin birbirine karışma tehlikesinin ortaya çıkması,
3. Kur’an ayetlerinin yazılı olduğu deri. taş ve ağaç parçalarının korunmasında zorluk yaşanması,
4. Hz. Muhammed’in vefat etmesi ve sahte peygamberlerin ortaya çıkması etkili oldu.

Hz. Ebubekir Dönemi’nde devletin sınırları genişleyerek Fırat Irmağı’na kadar Irak toprakları alındı. Suriye’nin fethine ortam hazırlandı. Bu dönemde halifeye, devlet memurlarına ve komutanlara maaş bağlandı.

HZ. ÖMER DÖNEMİ (634 – 644)

Hz. Ömer Dönemi’nde Suriye‘nin yanı sıra Filistin ve Kudüs fethedildi.

İran ve Irak topraklarının fethi tamamlanarak Sasani Devleti yıkıldı. Böylece İslam Devleti’nin sınırları genişledi.

Kuzey Afrika’da İlk fetih hareketleri başladı. İslam Devleti imparatorluk haline geldi. Hz. Ömer Dönemi’nde, teşkilatlanma çalışmalarına da önem verildi.

Hz. Ömer Dönemi’nde yapılan teşkilatlanma çalışmaları şunlardır:

1. İlk defa Divan-ı Cünd adı ile ordu divanı kuruldu.
2. İdari ve adli işler birbirinden ayrıldı. Vilayetlere kadılar atandı.
3. İlk kez nüfus sayımı yapıldı.
4. Ülke, yönetim birimlerine ayrıldı.
5. İlk düzenli ve daimi ordu kuruldu.
6. Beytü’l – Mal (Devlet Hazinesi) oluşturuldu.
7. Hicri takvim kullanılmaya başlandı.
8. İkta sistemi (Toprağa bağlı askerlik sistemi) uygulanmaya başlandı.
9. Cünd denilen ordugâh şehirleri oluşturuldu. Bu şehirler hem sınırların güvenliğinin sağlanması hem fetihlerin hızlanması amacı ile kuruldu.

HZ. OSMAN DÖNEMİ (644 – 656)

Hz. Osman Dönemi’nde Müslümanlar, Kafkaslarda Hazar Devleti ile savaştılar, Ceyhun Irmağı’na kadar olan toprakları fethettiler.

Azerbaycan ve Gürcistan’ı da fetheden Müslümanlar, Kafkas dağlarına kadar ulaşarak Hazar Türkleriyle komşu oldular. (652)

Şam Valisi Muaviye tarafından Suriye sahillerinde ilk İslam donanması kuruldu. Bu donanma ile Bizans Donanması yenilgiye uğratıldı. Ayrıca Kıbrıs fethedildi.

Kur’an-ı Kerim’in özgün hâlinin korunması ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla Kur’an-ı Kerim çoğaltılarak Mekke, Basra, Şam, Küfe ve Kahire gibi merkezlere gönderildi.

Ayrıca Kuzey Afrika’daki fetihlere devam edildi. Tunus’a kadar olan kıyı kesimlerin tamamı Müslümanların eline geçti.

Hz. Osman Dönemi‘nde, devlet yönetiminde Emevi soyundan gelen kişilere öncelik verilmesi, toplumsal huzursuzluğa neden oldu.

Müslümanlar arasında yaşanan huzursuzluklar iç karışıklıklara neden oldu. İç karışıklıkların sonucunda Hz. Osman şehit edildi (656).

HZ. ALİ DÖNEMİ (656 – 661)

Hz. Osman’ın şehit edilmesinden sonra Hz. Ali, seçim yoluyla halife oldu. Hz. Osman’ın öldürülmesinde suçlu olanların bulunup cezalandırılmasını isteyen bir grup, Hz. Ali ile ters düştü. isyancıların cezalandırılması konusunda yaşanan anlaşmazlık İç savaşa neden oldu.

Müslümanların kendi aralarında yaşanan 656 yılında Cemel (Deve) Olayı‘nda Hz. Ali üstünlük sağladı. Bu olaydan sonra Hz. Ali, devlet merkezini Medine’den Küfe şehrine taşıdı.

Cemel Olayından sonra Müslümanlar arasındaki anlaşmazlıklar sona ermedi. Suriye valisi Muaviye‘nin önderliğindeki Emevi ailesi, Hz. Ali’nin halifeliğini tanımadı.

Yaşanan İç karışıklıklar, 657‘de Sıffin Savaşı’na dönüştü. Savaş, Hz. Ali’nin lehine sonuçlanmak üzereyken anlaşmazlığın hakemler aracılığıyla çözümlenmesi istendi. Her iki hakem de yeni bir halife seçilmesi gerektiğini ifade etti.

Ancak bu gelişme de sorunu çözmedi, tarafların seçtikleri hakemler de anlaşmazlığı çözemedi.

Bu savaşın sonucunda Müslümanlar; Hz. Ali yanlıları, Muaviye yanlıları ve Hariciler olmak üzere üç gruba ayrıldı.

4 Halife Dönemi Konu Anlatım Videosu (Tonguç)