TRABLUSGARP SAVAŞI

Sebepleri

• 1870’te siyasi birliğini sağlayan ve dünya sömürge yarışına geç katılan İtalya’nın gelişen sanayisi için pazar ve ham madde arayışına yönelmesi,
• İngiltere ve Fransa’nın İtalyanları desteklemesi,
• Osmanlı Devleti’nin topraklarını koruyamayacak kadar güçsüz olması gibi durumlar İtalya’nın Trablusgarp’ı işgaline neden olmuştur.

Savaş Sürecindeki Genel Durum

• Osmanlı Devleti karadan ve denizden asker gönderememiştir. (Mısır, İngiliz işgalinde olduğundan asker gönderilememiştir.)
• İtalya’nın Trablusgarp’ı işgali gündeme gelmiş ve İngiltere, Osmanlı Devleti’nin askeri eğitim için İngiltere’ye gönderdiği deniz subaylarının İngiltere’den ayrılmalarını engellemiştir. (Bu tutumu ile İngiltere, Osmanlı’nın toprak bütünlüğünden yana politikasından açıkça uzaklaştığını göstermiştir.)
• Trablusgarp’taki ordunun bir kısmı İtalya’nın Habeşistan’ı işgali edeceği söylentisinden dolayı Trablusgarp’tan çekilmiş, bir kısmı da terhis edilmiştir.

UYARI: Bu arada İstanbul’dan, aralarında Mustafa Kemal ve Enver Bey’in bulunduğu bir grup subay Trablusgarp’a gitmiştir. Mustafa Kemal, Derne ve Tobruk’ta İtalyanlara karşı başarılı bir direniş örgütlemiş, yerli unsurlarla mücadelelerde başarı sağlamıştır. Mustafa Kemal’in emperyalizme karşı ilk mücadelesi Trablusgarp Savaşı’dır.

• Osmanlı subaylarının başarılı savunmaları ve Trablusgarp halkının direnişi, İtalyanların Çanakkale Boğazı’nı abluka altına alarak On İki Ada’yı işgal etmelerine neden olmuştur.
• Balkan Savaşı’nın çıkmasıyla aynı anda iki savaşı göze alamamayan Osmanlı Devleti barış istemiş ve Uşi Antlaşması’yla Trablusgarp Savaşı’nı bitirmiştir.
• Osmanlı Devleti’nin güçsüzlüğünü anlayan Balkan ulusları, Osmanlı’ya karşı savaş hazırlıklarını hızlandırmış ve 7 Ekim 1912’de Karadağ’ın Osmanlı’ya savaş ilanı ile Osmanlı Devleti, Uşi Antlaşması’nı imzalamak zorunda kalmıştır.

Uşi Antlaşması (15 Ekim 1912)

• Trablusgarp İtalya’ya bırakılmıştır.(Böylece Osmanlı Devleti, Kuzey Afrika’daki son toprağını kaybetmiştir.)
• On İki Ada Balkan Savaşları sırasında Yunan saldırısına uğramaması için güvenlik açısından geçici olarak İtalyanlara bırakılmıştır.

BİLGİ: On İki Ada’yı İtalya, Osmanlı Devleti’ne geri vermemiş ve II. Dünya Savaşı sonrası imzalanan 1947 Paris Antlaşması ile On İki Ada Yunanistan’a bırakılmıştır.

• Trablusgarp halkının dini bakımdan Halife’ye bağlı kalması esası kabul edilmiştir.(Bu karar ile Osmanlı Devleti, Trablusgarp halkı ile kültürel bağları korumayı sürdürmeyi amaçlamıştır.)

BALKAN SAVAŞLARI (1912 — 1913)

BİLGİ: 1908 sonrası Osmanlı Devlet yönetiminde giderek etkinliği artan İttihat ve Terakki Cemiyeti,

• Balkan ulusları arasındaki siyasi ve dini anlaşmazlıkları gidermek amacıyla “Kiliseler Kanunu” olarak bilinen düzenlemeyi yapmıştır.
• Balkan ulusları arasındaki ayrılıkları derinleştirmek yerine gidermeye yönelik izlenen bu politika, Balkan uluslarının Osmanlı’ya karşı birleşmelerine ortam hazırlamıştır.

I. Balkan Savaşı

Sebepleri

• Milliyetçilik akımı ve Fransız İhtilâli’nin Balkan uluslarını etkilemesi,
• Rusya’nın Panislavizm propagandasının sonuçları,
• Trablusgarp Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin güçsüzlüğünün görülmesi,
• Balkan devletlerinin aralarında anlaşıp Osmanlı’nın Balkanlarda kalan son topraklarını paylaşmak istemeleri,
• İttihat ve Terakki Partisi’nin uygulamış olduğu (Balkan ulusları arasındaki ayrılıkları giderme politikası) uzlaşma politikası,

Birinci Balkan Savaşı Esnasında Yaşananlar

• Karadağ’ın Osmanlı Devleti’ne savaş ilanıyla başlayan Birinci Balkan Savaşı’nda Osmanlı Devleti; Midye – Enez hattının batısını kaybetmiş, Osmanlı’ya İstanbul’un fethine kadar başkentlik yapmış Edirne Bulgarların işgaline uğramış, büyük bir hezimet yaşanmıştır.
• Bulgarlar Çatalca’ya kadar ilerlemiş, Yunanlar Yanya ve Selanik ele geçirerek Ege Adalarını işgal etmiş, Sırplar Manastır ve İşkodra’yı ele geçirmişlerdir.

Arnavutluk’un Bağımsızlık İlanı

Avusturya, Sırbistan’ın Adriyatik’e inmesini engellemek amacıyla Arnavutluk’un bağımsızlığını desteklemiş ve Osmanlı’nın Balkan ulusları karşısında aldığı yenilgiyi fırsat bilerek Arnavutluk bağımsızlık ilan etmiştir. (Böylece Osmanlı Devleti Balkanlardaki son toprağını da kaybetmiştir.)

Bab-ı Ali Baskını (23 Ocak 1913)

• İttihat ve Terakki Partisi; Balkan Savaşı’nda yaşanan yenilginin sorumluluğunu hükümete yüklemiş, ordu ve yönetimde karşılaştığı muhalefeti ve karşıt düşünceleri ortadan kaldırarak yönetimi ele geçirmeyi amaçlamıştır.
• Kamil Paşa başkanlığındaki hükümeti Bab-ı Ali Baskını ile düşürmüş ve Mahmut Şevket Paşa başkanlığında hükümeti kurmuştur.

Londra Antlaşması (30 Mayıs 1913)

• Batılı devletlerin girişimi ile savaşan taraflar arasında bir barış yapılması sağlanmış ve 30 Mayıs 1913’te Londra Antlaşması imzalanmıştır.
• Bulgaristan’ın sınırları Ege Denizi’ne ulaşmıştır. Batı ve Doğu Trakya, Kavala, Dedeağaç Bulgaristan’a verilmiştir.
• Yunanistan İmroz ve Bozcaada dahil Eğe adalarını, Girit ve Selanik’i ele geçirmiştir.
• Devletin batıdaki sınırı Midye — Enez çizgisi olarak belirlenmiştir.
• Arnavutluk sınır çizimi Avrupa devletlerine bırakılmıştır.
• Orta ve Kuzey Makedonya Sırbistan’a bırakılmıştır.

UYARI: Osmanlı Devleti Batı Trakya ve Makedonya’yı kaybetmiş ve “Balkan Türkleri Sorunu” doğmuştur.

• I. Balkan Savaşı’yla en çok toprak kazanan devlet Bulgaristan olmuştur.

II. Balkan Savaşı

• I. Balkan Savaşı’nda en çok toprak kazanan Bulgaristan’a karşı diğer Balkan devletleri tepki göstermiş ve Bulgaristan’a karşı ittifak kurarak II. Balkan Savaşı’nı başlatmışlardır.
• Sırbistan, Karadağ, Romanya, Yunanistan ve Osmanlı, Bulgaristan’a karşı çıkarları gereği savaşmışlardır.
• I. Balkan Savaşı’na katılmayan Romanya da Dobruca bölgesine yerleşebilmek için Bulgaristan’a karşı oluşan ittifakta yer almıştır.
• Bulgaristan’ın ele geçirdiği Edirne’yi geri alabilmek için Osmanlı Devleti de savaşa dahil olmuştur.
• Savaş, önce Bulgarlar ve Sırplar arasında başlamış, daha sonra Yunanistan ve Romanya da savaşa katılmıştır.
• Osmanlı Devleti ise fırsattan yararlanarak Doğu Trakya’yı kurtarıp Bulgarları Edirne’den çıkarmış, Edirne ve Kırklareli’yi geri almıştır.

Uyarı: Batılı devletler, Osmanlı Devleti’nin Edirne ve Kırklareli’yi ele geçirmelerini protesto etmişler ve taraflar arasında arabuluculuk yaparak barış antlaşmasını yapmayı sağlamışlardır.

Bükreş Antlaşması (10 Ağustos 1913)

Bulgaristan’ın toprakları Balkan ulusları tarafından paylaşılmıştır:

• Dobruca Romanya’ya verilmiş,
• Batı Trakya’nın bir bölümü (Selanik, Kavala, Serez) Yunanistan’a bırakılmış,
• Niş ve Manastır Sırbistan’a bırakılmıştır.

Sonuç: Balkan savaşlarında Osmanlı’nın toprak kayıpları sonucu; XIV. yüzyıldan itibaren Türklerin iskan ettirildikleri ve Anadolu kadar Türk Yurdu kimliği kazanan Balkanlar’dan Anadolu’ya büyük göçler olmuştur. Türkler zorunlu göçler (vahşet, öldürme, tecavüz ve asimilasyon) neticesinde anayurtlarına dönmüşler ve göç edenlerin niteliklerine göre nüfus artışı sağlamışlardır.

Balkan Savaşları Sonunda Osmanlı Devleti’nin İmzaladığı İkili Antlaşmalar

İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913)

• Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında yapılmıştır.
• Edirne ve Kırklareli Osmanlı Devleti’ne geri verilmiştir.
• İki taraf arasında Meriç nehri sınır kabul edilmiştir.
• Bulgaristan’ın Ege Denizi ile bağlantısı korunmuştur
• Bulgaristan’daki Türklerin hakları azınlık statüsü ile güvence altına alınmıştır.

Atina Antlaşması (14 Kasım 1913)

• Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında yapılmıştır.
• Girit, Yanya ve Selanik Yunanistan’a bırakılmıştır.
• İmroz, Taşoz (Ege Adaları) Yunanistan’a bırakılmıştır.
• Yunanistan’da kalan Türklerin hakları azınlık statüsü ile güvence altına alınmıştır.
• Batı Trakya ve Makedonya’da Türkler azınlık durumuna düşmüşlerdir. Bu durum ise günümüze kadar uzanan Batı Trakya merkezli Balkan Türkleri Sorunu’na neden olmuştur.