İKİNCİ MAHMUT DÖNEMİ

Babası : I. Abdülhamit
Annesi : I. Valide Sultan
Doğumu : 1785
Vefatı : 1839
Saltanat yılları : 1808—1839

III. Selim’in büyük önem vererek yetiştirdiği II. Mahmut, cesur, temkinli, edebiyat, müzik, ve topçuluk konularında eğitim almıştı. Aynı zamanda ney çalan bir bestekârdı. Şiire olan merakıyla ün yapmış II. Mahmut’un Adli mahlasıyla şiirleri bulunmaktadır. Usta bir hattattı. II. Mahmut; okçuluk, güreş, binicilik gibi sporlarla da uğraşmıştı. İlk defa batıya öğrenci gönderildi. Portresini devlet dairelerine astıran ilk padişahtır. II. Mahmut, her alanda yaptığı yeniliklerle ülkesini modernleştirmeye çalıştı.

Sened-i İttifak (1808)

Ayanlar (yerel yönetici) ile ikinci Mahmut arasında Sened-i İttifak imzalandı (1808). Buna göre, Ayanların devlet otoritesini tanımaları ve yapılacak ıslahatlara destek olmaları sağlandı.

a. Askeri Alanda Yapılan Yenilikler

Sekban—ı Cedit (1808): Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa’nın Nizam-ı Cedit ordusunu yeniden canlandırma girişimidir. Ancak tepkilerden çekinildiği için kurulan yeni orduya Sekban-ı Cedit adı verildi. Daha sonra yeniçerilerin baskıları sonucu bu ordu da ortadan kaldırıldı.

Eşkinci Ocağı (1825): İkinci Mahmut, yeniçerileri ıslah etmek amacıyla bu orduyu ve ocağı kurdu. Ancak Yeniçerilerin isyanı sonucu bu ordu da kaldırıldı. Eşkinci Ocağı’nın kurulması, Yeniçeri Ocağı’nı ıslah etmek için yapılmış son çalışmadır.

Vak’ayı Hayriye (1826) : İkinci Mahmut’un Topçu Ocağı ve halkın desteğini alarak Yeniçeri Ocağı’nı kaldırdığı olaydır.

Yorum: Bu gelişme, padişahların otoritesinin artmasına ve yeniliklerin önündeki engelin ortadan kalkmasına ortam hazırlamıştır.

Yeniçeri Ocağı kaldırıldıktan sonra Asâkir-i Mansure-i Muhammediye ordusu kuruldu. Eğitim için Avrupa’dan subayların getirtilerek oluşturulduğu Asâkir—i Mansure-i Muhammediye, Batılı ordular gibi tümen, tabur ve bölük şeklinde düzenlendi.

b. Yönetim Alanında Yapılan Yenilikler

Divan-ı Hümayun kaldırılarak yerine Nazırlıklar (Bakanlıklar) kuruldu.

Meclis-i Hass-ı Vükela kurularak hükümet işleri yürütülmeye çalışıldı.

Taşra yönetimi; eyalet, liva, kaza ve nahiye olmak üzere yeniden düzenlendi.

Muhtarlıklar kuruldu.

Sadrazam ve Şeyhülislam’ın yetkileri, bakanlar arasında paylaştırılarak sınırlandırıldı.

c. Hukuk Alanında Yapılan Yenilikler

Devlet memurlarının ceza ve yargı işlerini düzenleyen yasa ve kuralları belirleyen Meclis-i Valayı Ahkâm-ı Adliye kuruldu.

Müsadere Usulü (Ölen veya görevden uzaklaştırılan memurların mallarına el koyma uygulaması) kaldırıldı. Halka özel mülkiyet hakkı verildi.

d. Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan Yenilikler

İlköğretim, İstanbul için zorunlu hale getirildi ancak uygulanamadı.

Askeri eğitim görmeleri için Avrupa’ya öğrenci gönderildi.

Devlet memuru yetiştirmek için Mekteb-i Maarif-i Adliye ve ortaokul düzeyinde eğitim veren Rüştiyeler açıldı.

Takvim-i Vekayi adlı ilk resmi gazete çıkarıldı.

e. Toplumsal Alanda Yapılan Yenilikler

Memurlara tek tip elbise (Fes, pantolon ve ceket) giyme zorunluluğu getirildi.

İlk defa karantina (salgın hastalıklara karşı) uygulaması yapıldı.

Posta ve Polis teşkilatları kuruldu.

Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapıldı. (Bu nüfus sayımında sadece erkekler sayılmıştır.)