Türk – Yunan İlişkileri ve Nüfus Mübadelesi

1923 Lozan Konferansı’nda, Türkiye ile Yunanistan arasında karşılıklı nüfus değişimi konusu prensipte uzlaşılan bir konu iken; Yunanistan’ın “Etabli” yani “yerleşik” kelimesinden hareketle İstanbul’daki Rumları mübadele dışında tutma çabası taraflar arasındaki ilişkileri çıkmaza sokmuştur.

Mondros Mütarekesi öncesi İstanbul’daki her Rum’u yerleşik görmek isteyen Yunan Hükümeti’ne karşılık Türk Hükümeti, “İstanbul’da yerleşmenin kanunlarla belirlendiğini, İstanbul için yerleşik tabirinin sürekli oturanlar için geçerli olacağını, Mondros Mütarekesi öncesi geçici olarak gelenlerin bu kategoride sayılamayacağını” ileri sürmüştür.

Taraflar arasında anlaşmazlık derinleşince Yunan Hükümeti Batı Trakya’daki Türklerin mallarına el koymuştur. Buna karşılık Türk Hükümeti de İstanbul’daki Rumların mallarına el koymuştur.

Taraflar arasındaki anlaşmazlık 1926’da yapılan mübadele antlaşmasıyla giderilmeye çalışılsa da ancak 10 Haziran 1930’da Ankara’da imzalanan Nüfus Mübadelesi Anlaşmasında “Batı Trakya’da Türklerin, İstanbul’da Rumların” yerleşme tarihlerine bakılmaksızın “Yerleşik” sayılmasıyla sorun çözülmüştür.

BİLGİ

30 Ocak 1923 tarihli “Türk ve Yunan Nüfus Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Protokol”e göre:

Madde 2:

a) Birinci maddede öngörülen mübadele: İstanbul’da oturan Rumları, Batı Trakya’da oturan Müslümanları kapsamayacaktır.

b) 1912 kanunuyla sınırlandırıldığı biçimde, İstanbul Belediyesi sınırları içinde, 30 Ekim 1918’den önce yerleşmiş (etabli) bulunan bütün Rumlar, İstanbul’da oturan Rumlar olarak sayılacaklardır. 1913 tarihli Bükreş Antlaşması’nın belirlediği sınır çizgisinin doğusundaki bölgeye yerleşmiş bulunan Müslümanlar, Batı Trakya’da oturan Müslümanlar olarak sayılacaklardır.