1768 – 1774 OSMANLI-RUS SAVAŞLARI
Nedenleri:
1. Rus Çariçesi II. Katerina’nın sıcak denizlere inme arzusu,
2. Rusya’nın Balkanlardaki Slav birliğini gerçekleştirmek istemesi,
3. Rusya’nın Kırım’a saldırması,
4. Rusya’nın Prusya ile beraber Lehistan’ı paylaşma planları yapması ve Lehistan’ın iç işlerine müdahale etmesi.
Savaş:
1. 1768 yılında harekete geçen Rusya Eşak’ı işgal etti. Bu sırada bir başka Rus ordusu da Kırım’a girdi. Osmanlı ordusu Eşak’ta büyük bir bozguna uğratıldı.
2. Bu arada büyük bir Rus donanması da Baltık Denizi’nden hareketle, İngiltere’nin yardımıyla Cebelitarık Boğazı’ndan Akdeniz’e girdi. Ege Adalarını işgal eden Rus donanması Çeşme Limanı’nda bulunan Osmanlı donanmasını yaktı.
3. 1770 Çeşme Faciası denilen bu olayda Osmanlı Devleti’nin donanmaları büyük zarar gördü.
4. Bu ağır olaylara kalbi dayanamayan Sultan III. Mustafa öldü, yerine geçen I. Abdülhamid barış istedi.
1774 KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI
1. Kırım Hanlığı’nın bağımsızlığı verilecek, ancak Kırım dini olarak Osmanlı halifesine bağlı kalacaktı.
2. Beserabya, Eşak, Boğdan ve Ege Adaları Osmanlı Devleti’ne kalacak.
3. Rusya İstanbul’da sürekli elçi bulundurabileceği gibi gereken tüm bölgelerde konsolosluk açabilecekti.
4. Daha önce İngiltere ve Fransa’ya tanınan kapitülasyonlar Rusya’ya da tanınacak.
5. Rusya, Osmanlı sınırlarında yaşayan Ortodoksların koruyuculuğunu üstlenecek.
6. Karadeniz kıyılarında Azak Kalesi, Yenikale gibi bazı bölgeler Ruslara bırakılacak.
7. Osmanlı Devleti Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecek.
Yorumlar:
1. Osmanlı tarihinde ilk defa Türk ve Müslüman bir bölge kaybedildi. (Kırım)
2. Osmanlı Devleti ilk defa bir savaş sonucunda tazminat ödemeye mahkum edildi.
3. Karadeniz Türk gölü olma özelliğini kaybetti.
4. 3. ve 5. maddelerle Ruslar Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışma fırsatı elde etti.
1779 AYNALIKAVAK TENKİHNAMESİ
1. Küçük Kaynarca Antlaşması ile başı boş bırakılan Kırım yıllardır Rusya’nın hayallerini süslüyordu. Bu fırsatı değerlendirmek isteyen Rusya Kırım’ı ele geçirmek için kolları sıvadı.
2. Öncelikle yandaşları olan Şahin Giray’ın Kırım Hanlığına getirilmesini sağladılar. Ancak Şahin Giray’ı istemeyen Kırım Türklerinin Osmanlı Devleti’nden yardım istemesi iki devleti savaş durumuna getirdi. Ancak Fransa’nın ara buluculuğu ile yeniden anlaşmaya varıldı.
Buna göre;
a. Rusya Kırım’dan çekilecek,
b. Osmanlı Şahin Giray’ın hanlığını tanıyacak,
3. Rusya bu olayla emellerini gerçekleştiremediyse de 1783’te Kırım’ı tamamen işgal edecektir.
(Tenkihname: Eski olanı esas alarak yeniden düzenlemedir.)
