XVIII. YÜZYIL OSMANLI RUSYA İLİŞKİLERİ

Rusya Çar I. Petro’dan itibaren yayılmacı bir politika izlemiştir. Rusya’nın temel amacı sıcak denizlere inmekti. Yani Akdeniz’e ve okyanuslara. Bu amaca ulaşabilmek için Karadeniz’e inmesi yani bu denizde donanmasının etkili olması gerekiyordu. Bunu başarabilmek için Azak Kalesi konusunda sürekli Osmanlı Devleti ile sorun yaşamıştır. Boğazlardan Osmanlı Devletine destek olmak amacıyla 1798’de geçebilmiştir. Onun haricinde Rus donanması boğazları geçememiştir. Bu yüzden Balkanlarda Panslavizm politikası izlemiştir. Bu politikalara karşı Avrupa devletleri Osmanlı’yı desteklemişlerdir. Bu da devletin ömrünü uzatmıştır. Kısacası XVII, XVIII ve XIX. yüzyıllarda Rusya denildiğinde akla sıcak denizlere inme hedefi gelmelidir.

1736-1739 Savaşları ve Belgrat Antlaşması

Osmanlı Devleti, Avrupa ile bir savaşa girmeme konusunda hassas davranıyordu. Fakat bu konuda Rusya rahat durmuyordu. Pasarofça Antlaşması sonucunda Rusya ile Avusturya kendi aralarında gizlice anlaşarak Osmanlı topraklarını bölüşme kararı aldılar. Zira Rusya’nın Karadeniz ve Boğazlar yoluyla Akdeniz’e inme ve Balkan milletlerini himaye altına alma, Avusturya’nın da Bosna-Hersek ve Sırbistan yolu ile Akdeniz’e inme emeli vardı. Böyle nazik bir zamanda Rusya’nın Osmanlı sınırını ihlal edip Azak kalesini işgal etmesi üzerine Osmanlı, Rusya’ya savaş ilan etti. Henüz hazır olmamasına rağmen Avusturya’da anlaşma gereği Rusya’nın yanında savaşa girdi. Bunun üzerine ikiye ayrılan Osmanlı ordusu Avusturya’yı yenerek Belgrat’ı geri aldı. Diğer kol ise Azak’ta Rusya’yı yenilgiye uğrattı. Osmanlı Devleti, Fransa’nın araya girmesi ile her iki devletle de 1739 yılında Belgrat Antlaşması’nı imzaladı:

Avusturya ile yapılan antlaşmaya göre:

• Temaşvar dışında, Avusturya, Pasarofça Anlaşması’yla Osmanlı’dan aldığı yerleri geri verecek ve Avusturya devam eden savaşta Rusya’yı desteklemeyecekti.

Rusya ile yapılan antlaşmaya göre:

• Rusya savaş sırasında aldığı yerleri geri verecek.
• Azak kalesi Ruslara bırakılacak ama surları yıkılacak.
• Rusya, Karadeniz’de savaş ve ticaret gemisi bulundurmayacak.
• Çar, protokol bakımından Avusturya ve Fransa kralına eşit tutulacak.

NOT: Bu antlaşma Osmanlı’nın XVIII. yüzyılda imzaladığı en kazançlı antlaşma olmuştur. Karadeniz Türk gölü olma özelliğini sürdürmüştür.

NOT: 1740 Fransa’ya yaptığı arabuluculuktan dolayı kapitülâsyonlar sürekli hale getirilmiştir.