IV. MEHMET DÖNEMİ ISLAHATI
IV. Murat’tan sonra tahta Sultan İbrahim geçti. 1639-1648 arasında ülkeyi yöneten Sultan İbrahim annesi Kösem Sultan’ın etkisinden kurtulamamıştır. Akli dengesinin de bozuk olduğu ileri sürülerek 1648’de tahttan indirilmiştir. Yerine 7 yaşındaki oğlu IV. Mehmet tahta çıktı. IV. Mehmet annesi Hatice Turhan Sultan’ın etkisinde kalmıştır. Hatice Sultan en uzun süre valide sultanlık yapan kadındır. Padişah küçük olduğundan işleri sultan ile sadrazamlar yürütmüşlerdir.
Tarhuncu Ahmet Paşa Islahatları
Mali alanlarda düzeltme çalışmalarında bulunmuş, Osmanlı bütçe açığını kapatmak için denk bütçe çalışması yapmış, saraydaki lüzumsuz harcama ve bahşişleri kısmış, has ve zeamet gelirlerinin bir bölümünü hazineye aktarmış, rüşveti engellemeye çalışmıştır. Fakat icraatları tamamlanmadan çıkarcı çevreler tarafından aleyhine yapılan çalışmalar sonucu idam edilmiştir.
Köprülü Mehmet Paşa Islahatları:
Valide Sultan Hatice Turhan Sultan tarafından kendisine devlet işlerini düzeltmesi amacıyla sadrazamlık teklif edilen Köprülü Mehmet Paşa bazı şartlar öne sürmüştür.
Bunlar;
- Saray, hükümetin işlerine karışmayacak
- Devlet memurluklarına istediği kişileri atayacak
- Saray, sunulan hiçbir teklifi reddetmeyecek
- Kendisi hakkında şikâyet olursa yargılaması açık yapılacak
Şartlı olarak göreve gelen ilk sadrazam olma özelliğini gösteren Köprülü, şiddet yolu ile devlet işlerini düzene koymuştur. Atamalarda liyakati öne çıkarmıştır. Orduyu ve donanmayı toparlamıştır. Çanakkale’deki Venedik ablukasını kaldırmıştır. Erdel isyanı ve Anadolu’daki celali isyanlarını bastırmıştır. Kendisinin ölümünden sonra sadrazamlık oğluna bırakılmıştır.
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa 15 yıl sadrazamlığı süresince babası İ gibi gayet başarılı olmuştur. 1662 Avusturya seferi ve Vasvar Antlaşmasının imzalanmasında etkili olmuştur. 25 yıldır kuşatma altında olan Girit Adası fethedilmiştir. 1672’de Bucaş Antlaşmasının imzalanması ve batıda en geniş sınırlara ulaşılmasında yine onun gayretleri vardır.
XVII. Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri
- Islahatlar ekonomi, askeri, sosyal alanlarda yoğunlaşmıştır.
- Sorunların asıl sebepleri araştırılmamış, sorunlara yüzeysel yaklaşılmıştır.
- Devlet politikası şiddete dayandırılmış, ıslahatlar baskı yoluyla benimsetilmek istenmiştir.
- Islahatlar, şahıslara bağlı kaldığından kısa ömürlü olmuştur.
- Islahatlarda Avrupa’dan etkilenilmemiştir.
- Islahatlar halkın isteği ile değil sarayın dayatmasıyla yapılmıştır.
